رمضان و تأملی در معنای تقوا

همه می دانیم که وقتی یک نفر مسلمان در باره ی تقوا صحبت می کند از چه چیزهای سخن می گوید. خشیت و خوف از خداوند، پرهیز از منکر، روی آوردن به معروف، ایمان به غیب، نماز، انفاق، احسان، تواضع و در یک سخن التزام به کلیّت توصیه نامه های شرع، همه تقوا و یا نشانه های تقوا خوانده می شوند. این معنا یابی ها همه اساس دارند و ارزشمند اند اما، یک چیز مهم و بسیار روشن در نگاه به تقوا، غالباً از دیده ها فرو می افتد و توجهی آن چنانی به آن صورت نمی گیرد.

مدلول صریح تقوا در قرآن بلکه اجتناب از تعدی و اذیت و آزار مردم و تجاوز نکردن به ساحت حقوق، جان، مال و ناموس آن هاست. این موضوع در کلام خداوند روشن است اما، در ثقافت و فهم متعارف ما انعکاس نمی یابد. حتماً این پرسش در ذهن خواننده می گذرد که با استناد به کدامین شاهد قرآنی نویسنده به این قناعت رسیده است که معنای تقوا عدم تجاوز و یا اجتناب از تعدی به ساحت دیگران است.

بلی، وقتی از توصیه نامه های دینی سخن می گوییم، بایست مناط هر سخنی کلام خداوند و یا سنت صحیح پیامبر باشد، اگر چنین نشود کلی گویی های فاقد مصداق دردی را دوا نخواهند کرد. حال به این شاهد قرآنی توجه نمایید که می فرماید: “وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ” در نیکی وتقوا با هم دیگر همکاری کنید و در گناه و تجاوز گری نه.
در این جا دیده می شود که کلمه ی “برّ” در مقابل ” إثم” و کلمه ی “تقوی” در مقابل “عدوان” نشسته اند. یعنی اضداد دو کلمه ی “برّ و تقوا” مبتنی بر صراحت قرآن، کلمه های” إثم و عدوان” اند. بنا برآن یکی از معانی روشن تقوا در قرآن اجتناب از تجاوزگری به حریم زندگی دیگران است.

پس اگر معنای شاخص تقوا را عدم تجاوز به ساحت زندگی دیگران بدانیم، در یک چنین حالتی اگر عالم و شیخ و زاهد و محتسب و مجاهدی ریش بگذارد و شبانه روز نماز بخواند و روزه بگیرد و بنام خدا تسبیح و سجاده و سلاح حمل کند اما، از دست و زبانش خلق الله آزار ببینند و اذیت شوند، کارش با تقوا در آمیخته نیست. چنین کسی نباید انتظار داشته باشد با لبی که با غیبت می جنبد و با سینه ای که لبریز از حقد است و با دستی که عصای تجاوز به حریم دیگران را حمل می کند و با زبانی که بندگان خدا را نیش می زند به خداوند می رسد، چه قرآن کریم در سیاق دعوای فرزندان حضرت آدم می فرماید: ” إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ” درست خداوند فقط از تقوا پیشگان می پذیرد. یعنی فقط کارها و تلاش هایی نیک کسانی که در برابر پروردگار عالم احساس مسئولیت می نمایند و دست از تجاوز به ساحت حقوق دیگران بر می دارند و با توسل به هر بهانه ی حریم امن زندگی مردم را به آتش نمی کشند، مورد قبول قرار می گیرند.

جای بسیار شکر و سپاس است که خدای متعال باز فرصتی استثنایی را با فرا رسیدن شهر صیام، برای همه ی ما فراهم کرده است که کارنامه های خویش را مراجعه نماییم و تقوا پیشه کنیم، و از کرده ها و حتی ناکرده های خود در پیشگاه خداوند اظهار ندامت نماییم و تقوا را در کنار هرچه گفته اند، خود داری از تجاوز و تعدی به حریم و ساحت دیگران نیز بدانیم.

هرچند قبیح ترین صورت تعدی و تجاوز، قتل و آزار و اذیت فزیکی بندگان خداست اما، غیبت ها، تهمت ها، توطئه ها، حسد ورزی ها، چشم چرانی ها، بد زبانی ها و تخریب های روزانه ی ما همه از جنس تجاوز به حریم دیگران محسوب می شوند و در واقع آتشی بر جان ایمان های ما اند. پس اگر شما دغدغه های ایمانی دارید، وقتی وسوسه می شوید که به شخصی معینی- در هر حجمی- آسیب برسانید، تلاش کنید-علی الاقل- یک بار از خود بپرسید که چرا؟ چرا من بر این راه افتاده ام، چرا این کار را می کنم و چرا در برابر این فرد و یا این گروه معین این همه هرمون دشمنی افراز می نمایم. این چرا ها هرچه صادقانه مطرح شوند، کار ساز واقع می شوند و فروغ ترس از خدا در دل های ما را روشن می نمایند و در نتیجه جرئت انجام هر کاری غیر مسئولانه ای را از ما می گیرند.

الهی به برکت این لحظه های مبارک ما را به خود وا مگذار و بلکه برای مان توفیق نصیب کن که تو را از یاد نبریم و در راهی جز رضای تو، بر خاک نیفتیم.