چالش‌هایی طالبان پس از ۶ ماه تسلط بر کابل
طالبان از زمان تسلط بر کابل و فروپاشی دولت اشرف غنی در نیمه ماه اوت گذشته، اکنون شش ماه است که زمان قدرت در افغانستان را به دست دارد و علیرغم تلاش‌های مجدانه اما تاکنون نتوانسته مناسبات سیاسی و دیپلماتیک افغانستان با جامعه بین الملل را عادی‌سازی کند و به خصوص دولت خود را به رسمیت شناسانده و منابع مالی این کشور در خارج از افغانستان را از بلوکه خارج کند.
با گذشت شش ماه همچنان پرونده‌های داخلی و در راس آن، پرونده امنیتی یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت طالبان محسوب می شود و گروه تروریستی داعش هنوز در شرق افغانستان فعال است و جبهه مقاومت ملی و مخالف طالبان هر از گاهی از حمله به عناصر طالبان خبر می دهد علاوه بر این، عملیات ترور مبهم نیروهای امنیتی، رهبران قبیله‌ای و کارمندان دولت پیشین در مناطق مختلف کشور ادامه دارد.
طالبان به دنبال کسب تایید بین المللی
مساله به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه جهانی یکی از مهم‌ترین معظلات دولت نوپای طالبان است و مانع پررنگ در این زمینه وجود شکاف عمیق میان نگرش طالبان به امر حکمرانی و نگرش جامعه جهانی بدان و مطالبات آن از طالبان است.
ایالات متحده امریکا و اروپا بر مساله تغییر رفتار طالبان درخصوص برخی پرونده‌ها نظیر تشکیل دولت فراگیر اصرار دارند اما نگرش طالبان در قبال دولت فراگیر با جامعه جهانی متفاوت است و این گروه گمان می کند دولت کنونی، دولتی فراگیر با حضور همه قومیت‌ها و طوایف است در حالی که جامعه جهانی معتقد است که دولت فراگیر باید با حضور همه احزاب و جریان‌های فکری افغانستان تشکیل شود.
همچنین دو طرف درخصوص حقوق زنان اختلاف جوهری با یکدیگر دارند، طالبان گمان می کند این امر تنها محدود به اعطای حق تعلیم و آموزش به زنان و کار کردن آنها در برخی ادارات نظیر بهداشت، پلیس و گذرنامه می شود اما جامعه بین المللی خواهان بازگشت امور به روال سابق است به طوری که هیچ محدودیتی علیه فعالیت زنان اعمال نشود و دستاوردهای آنان طی دو دهه گذشته حفظ شود.
پرونده رسانه‌ها هم یکی از عوامل اختلاف طالبان با جامعه جهانی است که به این پرونده اهتمام پررنگی قائب است به خصوص پس از آنکه بسیاری از رسانه‌ها، فعالیت خود را به دلیل فشارهای طالبان تعطیل کردند افزون بر آن، مقامات طالبان شمار زیادی از روزنامه‌نگاران را بنا به دلایل نامعلوم بازداشت کرده و بسیاری دیگر را مورد ضرب و شتم قرار داده اند.
نشست‌های اسلو در پایتخت نروژ میان طالبان و نمایندگان امریکا و کشورهای اروپایی یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌هایی بود که طالبان تلاش کرد از آن در چارچوب کسب تایید بین المللی استفاده کند.
در همین رابطه، هیات طالبان به ریاست ملا امیرخان متقی وزیر امور خارجه هفته پایانی ماه ژانویه گذشته نخستین سفر خود به اروپا پس از تسلط بر سراسر افغانستان را انجام داد، ناظران این سفر را مهم و سرآغاز شکسته شدن یخ روابط دو طرف قلمداد کردند به طوری که این هیات با مسئولان نروژی، نمایندگان امریکا، بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا درباره مساله به رسمیت شناختن دولت طالبان و رفع بلوکه پول‌عای افغانستان رایزنی کردند و با وجود اینکه این سفر نتیجه‌ای به دنبال نداشت اما فرصت خوبی برای تبادل دیدگاه میان دو طرف بود.
همچنین سفر وزیر امور خارجه طالبان به قطر در ۱۳ فوریه جاری بسیار مهم بود و متفی و هیات همراه وی با نمایندگان اروپا بار دیگر دیدار و درباره تازه‌ترین تحولات افغانستان و سازوکار تعامل میان دو طرف در آینده رایزنی کردند.
بر اساس اطلاعات به بیرون درز کرده، طرف اروپایی شروطی برای به رسمیت شناختن طالبان مطرح کرد و این گروه در حال بررسی این شروط و امکان پاسخگویی بدان است.
علیرغم ارتباط و تماس محسوس دو طرف اما این تلاش‌ها تاکنون نتیجه مورد نظر طالبان یعنی به رسمیت شناخته شدن دولت متبوع خود و رفع بلوکه از دارایی‌های افغانستان را به همراه نداشته است.
در همین رابطه، «توماس ویست»، فرستاده ویژه امریکا در افغانستان در سخنانی در ۱۶ فوریه جاری گفت: واشنگتن در حال مذاکرات جدی و صادقانه با طالبان است اما در مقطع کنونی ما قصد به رسمیت شناختن دولت طالبان را نداریم.
وی گفت: شروط واشنگتن واضح و روشن است و در راس آن، تغییر رفتار طالبان قرار دارد و پیش از تحقق این شروط دولت طالبان را به رسمیت نخواهیم شناخت.
در این میان، علاوه بر پیشرفت نسبی دیپلماسی طالبان در زمینه سیاسی و تغییر تعامل واشنگتن تا حدودی در پرونده افغانستان، بانک‌های افغان اجازه یافته با بانک‌های بین‌المللی ارتباط داشته باشند.
همچنین دولت بایدن به فکر رفع بلوکه از بخشی از دارایی بلوکه شده افغانستان است و تلاش دارد تا سازوکاری تدوین کند تا این دارایی به بانک مرکزی افغانستان انتقال داده شود.
در همین رابطه، «مشتاق احمد همیم»، استاد دانشگاه و پژوهشگر افغانی گفت: به گفته امیرخان متقی، مذاکرات اخیر میان طالبان و غرب به خصوص در دوحه بسیار ثمربخش بوده است و جهان در آستانه به رسمیت شناختن دولت طالبان است.
همیم این امر را پیشرفتی قابل توجه دانست و گفت: جهان چاره‌ای جز به رسمیت شناختن دولت طالبان و لو چند وقت دیگر ندارد همچنین طالبان نیز گزینه‌ای جز تعامل با جهان و تن دادن به برخی مطالبات آنها از طریق تغییر رفتار خود ندارد.
وی اظهار داشت: برخی از تصمیماتی که طالبان اخیر گرفته است، مثبت بوده و راه را برای به رسمیت شناختن دولت خود هموار کرده از جمله اعلام گشایش دانشگاه ها و مدارس دختران در کنار تعیین افسران سابق در ارتش و وزارت دفاع افغانستان.
پرونده زنان مانعی مهم پیش روی طالبان
پرونده زنان یکی از پرونده‌های دشوار فرا روی طالبان قرار دارد به خصوص که این گروه زنان را از فعالیت و کار کردن منع کرده است و آمارها نشان می دهد که میزان حضور زنان در دولت اشرف غنی به ۲۵ درصد رسیده بود.
با به قدرت رسیدن طالبان، محدودیت‌های سختی علیه زنان اعمال شد، این در حالی است که مشکل اساسی در وجود آرا و نظرات مختلف در درون طالبان در قبال زنان است به طوری که دیدگاه فرماندهان نظامی و سیاسیون در طالبان باهم اختلاف دارد؛ امری که این پرونده را برای تصمیم گیران طالبان پیچیده کرده است.
طالبان تاکنون نتوانسته اولویت‌های خود در قبال مساله زنان را سامان بخشد، این گروه وزارت امور زنان را منحل کرده و مانع از کار و فعالیت زنان کارمند در اغلب ادارات دولتی شده است به موازات این، طالبان وعده‌های خود درباره ایجاد سازمان‌های مخصوص زنان را مدام تکرار می کند اما برآیند عملی مشاهده نشده است.
در همین رابطه، «وحیده امری»، فعال اجتماعی افغان در گفت‌وگو با العربی الجدید تصریح کرد: همه اقدامات درخصوص حل پرونده زنان شکست خورده است و طالبان باید بداند که مسیر به سمت عادی سازی روابط با جهان به خصوص کشورهای غربی از طریق دادن حق زنان فراهم می شود.
امری تاکید کرد: مردم افغانستان و به خصوص زنان بسیار تغییر کرده اند و لذا زنان به تعامل کنونی طالبان رضایت نخواهند داد، این گروه باید تغییر یاید و با نیمی از جامعه افغانستان تعامل نرمی داشته باشد.
از سوی دیگر، با توجه به تجربه تاریخی و رفتارهای طالبان در دهه نود میلادی، نگرانی‌های جدی از تسلط طالبان بر افغانستان و تعامل این گروه با اقشار مختلف مردم وجود دارد.
علیرغم اینکه همچنان عناصر طالبان اقدامات غیرقانونی و وحشیانه‌ای مرتکب می شوند اما سید خالد پادشاه از رهبران قبیله‌ای به العربی الجدید گفت: امور کم کم در حال بهبود است و تعامل و برخورد طالبان بسیار بهتر از انتظار مردم به خصوص قومیت تاجیک، ازبک و دیگر اقلیت‌هاست و طرح‌های دشمنان برای سوء استفاده از این موضوع را ناکام گذاشته است.
مد و جزر در مناسبات طالبان و پاکستان
معضل دیگری نیز بر خلاف انتظارات طالبان ظهور و بروز یافته است که بحران در مرزها با پاکستان و مناسبات با اسلام آباد است، پاکستان علیرغم پافشاری شدید بر تایید دولت طالبان و دعوت از جامعه جهانی برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به افغانستان اما به نظر می رسد از تعامل و رفتار طالبان دلخور است.
اسلام آباد از طالبان انتظار داشت تا گام‌های جدی علیه طالبان پاکستان و جدایی طلبان بلوچ اتحاذ کند اما طالبان افغانستان تعامل مثبتی در این زمینه نداشته و آن را موضوع داخلی پاکستان می داند.
«عمران خان»، نخست وزیر پاکستان در گفت و گوی ۱۳ فوریه خود با شبکه سی ان ان گفت: عناصر مسلح از سه گروه طالبان پاکستان، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و داعش از اراضی افغانستان وارد شده و در پاکستان حملاتی انجام می دهند.
اما «ملا یعقوب»، وزیر دفاع دولت طالبان افغانستان و فرزند موسس طالبان یعنی ملا عمر به شدت این اتهامات را رد کرد و گفت: این ادعاها بی اساس است و اراضی افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نخواهد شد.
در همین رابطه، پاکستان از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا افرادی که امنیت و ثبات پاکستان را با استفاده از اراضی افغانستان تهدید می کنند، بازخواست و تعقیب کند.
چالش امنیتی همچنان گریبان طالبان را گرفته است
علیرغم توقف جنگ در افغانستان که بر اساس آمار رسمی روزانه جان ۲۰۰ نفر را پیش از تسلط طالبان می گرفت، اما تهدیدات امنیتی همچنان و لو با روندی کندتر ادامه دارد.
گروه تروریستی داعش همچنان در مناطق شرق افغانستان و مشخصا ولایت ننگرهار که پیش از به قدرت رسیدن طالبان مقر اصلی داعش بود، فعال است، در این میان درست است که قدرت داعش تا حد زیادی به اضمحلال رفته است اما همچنان خطر داعش وجود دارد و این گروه حملاتی را هر از چندگاهی ترتیب می دهد.
عناصر مسلح داعش چهارشنبه گذشته حمله گسترده‌ای علیه طالبان در منطقه وزیر انجام دادند که منجر به کشته و زخمی شدن چند عنصر طالبان شد اما این گروه توانست طی ۲۴ ساعت به شخصی که به نیروهای داعش در منزل خود پناه داده بود، دست یابد و چهار تن از داعشی ها را به قتل رسانده و بقیه را به اسارت بگیرد.
در همین رابطه، «فدا محمد»، از رهبران قبیله‌ای منطقه آتشین در ولایت ننگرهار گفت: آنچه که اکنون ملاحظه می کنیم، این است که طالبان به داعش فرصت نخواهد داد تا نفوذ خود را تقویت کند، قبایل این را نمی خواهد الذذا داعش نمی تواند نفوذ خود را تقویت کند.
ما جبهه مقاومت ملی نیز در ولایت پنجشیر فعال است و حملاتی علیه طالبان انجام می‌دهد هرچند در قبال این حملات، رسانه‌ها سکوت می کنند و طالبان اجازه نمی دهد رسانه‌ها مسائل امنیتی را پوشش دهند، این در حالی است که جبهه مقاومت ملی نمی‌تواند در داخل افغانستان کار رسانه ای کند.
در ۱۹ فوریه کنونی، جبهه مقاومت ملی سلسله حملاتی در ولایت پنجشیر ترتیب داد که طی آن ۲ گشتی طالبان هدف گرفته و ۵ عنصر این گروه کشته شدند همچنین یک مقر دولتی در ولایت بازارک با موشک هدف گرفت.
تشکیل ارتش طالبان
در این میان، طالبان به تشکیل ارتش اسلامی با ایدئولوژی جدید و بر پایه دین و میهن اهتمام پررنگی قائل است که به گفته ملا یعقوب دربردارنده افسران سابق ارتش خواهد بود.
ملا یعقوب برای نخستین بار جزئیات این موضوع را اعلام کرد و گفت: طالبان تا الان ده‌هزار سرباز را فارغ التحصیل کرده است و آموزش ۸۰ هزار نفر دیگر ادامه دارد.
وی تاکید کرد: طالبان در مقطع حاضر قصد دارد تا ارتشی از ۱۱۰ هزار سرباز تشکیل دهد و شمار سربازان ارتش بر اساس اوضاع کشور و بودجه افزایش خواهد یافت.
