جایگاه و اوضاع نظامی بیشکک و دوشنبه؛ نگرانی روسیه از تنش دو هم‌پیمان

اخیرا درگیری بین ساکنان محلی در نقطه توزیع آب “گلاونایا” که کشورهای قرقیزستان و تاجیکستان درباره مالکیت آنها اختلاف نظر دارند، منجر به تلفات انسانی شد.

به گفته وزارت بهداشت قرقیزستان، این درگیری منجر به از دست دادن تعدادی از اتباع این کشور شده و تعدادی هم زخمی بر جای گذاشته است در همین حال مقامات شهر اسفانا تاجیکستان نیز از فوت و زخمی شدن چند تبعه تاجیک خبر می‌دهند.

دو کشور از سال 2002 تاکنون نتوانسته‌اند مشکلات مرزی خود را حل کنند. 400 کیلومتر مرز مورد اختلاف از 980 کیلومتر مرز مشترک بین دو کشور وجود دارد.

از سال 2014 بیش از 10 درگیری مرزی بین پرسنل نظامی و ساکنان محلی دو کشور رخ داده از جمله مواردی مشاهده شده طرفین از سلاح نیز استفاده کرده‌اند.

این وضعیت ادامه داشت تا در ماه مارس سال 2019، زمانی که در منطقه روستای ” آق سای” در قرقیزستان و روستای “محنت آباد” در تاجیکستان درگیری بر سر احداث جاده آسفالت شده از طرف شهروندان قرقیز در زمین‌های مورد مناقشه آغاز شد.

در ماه می سال 2020 در شهر “کومازور” ، منطقه اسفره در ولایت سغد تاجیکستان در مرز تاجیکستان و قرقیزستان، درگیری بر سر زمین ایجاد شد که در نتیجه دو شهروند تاجیکستان به ضرب گلوله شدیداً زخمی شدند و این ماجرا از این فراتر نرفت.

هر دو کشور عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هستند و هر دو از متحدین نزدیک روسیه بشمار می‌روند و مسکو در صورت تهاجم خارجی به هر کدام مساعدت‌های نظامی را انجام می‌دهد. مثلا برای پیشگیری تجهیزات نظامی را در اختیار متحدان خود قرار می‌دهد. حال کسانی هستند که می‌توانند مبلغ این تجهیزات را به قیمت داخلی بپردازند و برخی نمی‌توانند و قادر به پرداخت آن نیستند که در این صورت رایگان در اختیار آنها قرار داده می‌شود.

به این ترتیب بازسازی مجدد ارتش‌های ارمنستان و تاجیکستان به همین صورت بود.

به عنوان مثال ایجاد یک سیستم ضد هوایی در سازمان پیمان امنیت جمعی. طبق این طرح ، دوشنبه مجموعه‌ای از سیستم‌های موشکی ضد هوایی S-300PS را دریافت کرد. این سیستم از یک سیستم جدید دور است اما به شما اجازه می‌دهد تا به طور موثر علیه اهداف هوایی در منطقه عمل کنید.

در رتبه بندی بین المللی ارتش‌های جهان، از 138 شرکت کننده، تاجیکستان در ردیف 99 قرار دارد. ارتش این کشور 9 هزار نفر جمعیت دارد و این یعنی یک دهم درصد از کل جمعیت این کشور است.

مشخص است که در سال 2020 تاجیکستان 79 میلیون دلار برای دفاع و تسلیحات اختصاص داده است. این کشور در رده خود دارای 400 نفربر زرهی، 253 تانک، 80 خمپاره انداز و 20 هلی کوپتر و یک فروند هواپیمای ترابری نظامی دارد.

قرقیزستان از نظر ارزیابی تقریبا هم ردیف با تاجیکستان است این کشور در رده جهانی در ردیف 93 قرار دارد و ارتش آنها 11 هزار نیروی نظامی دارد.

هزینه‌های تسلیحات 20 میلیون دلار است. قرقیزستان دارای 150 دستگاه تانک شوروی، 320 دستگاه نفربر نظامی و 55 نفربر زره پوش، 21 فروند موشک انداز، 153 دستگاه توپخانه بکسل خودکار و 48 مین یاب آمریکایی M120 دارد.

با این حال، مسکو همچنین پایگاه‌هایی در خاک هر دو کشور دارد، در تاجیکستان، پایگاه نظامی 201 را دارد که بزرگترین تأسیسات نظامی روسیه در خارج از مرزهای روسیه است. این پایگاه بین دو شهر دوشنبه و باختر قرار دارد و طبق توافق نامه امضا شده در اکتبر 2012 ، این قرارداد تا سال 2042 اعتبار خواهد داشت.

در قرقیزستان، روس‌ها در پایگاه هوایی «کانت» مستقر هستند. در 20 کیلومتری شرق بیشکک واقع شده است. هواپیمایی نیروهای مسلح قرقیزستان نیز در این فرودگاه مستقر است. این پایگاه می‌تواند در راستای منافع سیستم پدافند هوایی کشورهای همسود مورد استفاده قرار گیرد.

حدود 250 سرباز و اعضای خانواده آنها و همچنین شهروندان قرقیزستان و قزاقستان آنجا زندگی می‌کنند که نیروی استخدامی هستند.

در این پایگاه 10 هواپیما و 14 هلی کوپتر مستقر هستند: هواپیماهای جنگنده سوخو 25 Su-25 ، جنگنده‌های Su-27 ، هواپیماهای آموزشی L-39 و بالگردهای Mi-8 در آنجا مستقر هستند.

در هر صورت شرایط هر چه که باشد، در حال حاضر درگیری همسایگان وضعیت منطقه را به طور جدی پیچیده می‌کند. مسکو نگران است که پس از کاهش نیروهای ناتو و آمریکا از همسایه این کشورها یعنی افغانستان، ورود و تهدید تروریستها در این منطقه گسترش یابد.

نگرانی ویژه روسیه در مورد کشورهای مستقل مشترک المنافع و دستیابی به شبه نظامیان در خاک کشورهای همسایه افغانستان است.

در اجلاس وزرای نظامی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی در دوشنبه که در آستانه وقایع مرزی تاجیکستان و قرقیزستان برگزار شد ، «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه صریحاً اظهار داشت که “اوضاع در افغانستان بسیار پیچیده و نگران کننده است و پاسخ لازم و کافی را در زمینه تهدیدهای نظامی و سایر موارد می‌طلبد.

«استانیسلاو زاس» ، دبیرکل سازمان پیمان امنیت جمعی نیز در این باره گفت: بنابراین ما با نگرانی در انتظار عواقبی هستیم که ممکن است پس از عقب نشینی نیروهای آمریکایی از افغانستان رخ دهد.

در چنین شرایطی، دشوار است انتظار داشته باشیم متحدان درگیر در جنگ با یکدیگر در بلوک نظامی (قرقیزستان و تاجیکستان ) بتوانند به ما کمک کنند و این در حال حاضر روسیه را نگران کرده است.