چهارشنبه سیاه بلخ؛ طالبان چه کسانی را تیرباران کردند؟
طالبان در جریان بیش از یک سال گذشته غیرنظامیان زیادی را در افغانستان به قتل رساندهاند. این گروه با وجود اعلام عفو عمومی، از انتقامگیریها و قتلهای هدفمند دست برنداشتهاند. از سوی دیگر جنگجویان طالبان تجربه جنگ چریکی و انجام حملات انتحاری زیای را در کارنامه دارند، اما در عرصه تامین امنیت و تنفیذ قانون در جامعه آموزش لازم را کسب نکردهاند. در تازهترین مورد، این گروه در بلخ در دو مورد جداگانه بیش از ۲۰ شهروند کشور را تیرباران کرده است. هشت تن را که طالبان به قتل رساندهاند، همه آنان اعضای یک خانواده بودهاند. بازماندهگان این خانواده ادعا دارند که طالبان بستهگان آنان را در جریان یک مهمانی به قتل رسانده و همه کشتهگان تجارتپیشه بوده و شرکت ساختمانی و لوجستیکی داشتهاند. با این حال کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از رویکردهای فراقانونی و انتقامگیریهای طالبان ابراز تاسف کرده و از خانوادههای قربانیان خواسته است که اسناد و دلایلشان را با این کمیسیون در میان بگذارند.
جنگجویان قطعه ۸۸۸ طالبان چهارشنبهشب، ۱۷ حوت، هشت تن را در منطقه حاجی ایوب، از مربوطات حوزه هفتم شهر مزارشریف، در یک مهمانی به قتل رساندهاند. مسوولان محلی این گروه در بلخ با نشر خبرنامهای ادعا کردهاند که آنان در یک جریان عملیات اوپراتیفی هشت تن را که قصد «آدمربایی و باغیگری» داشتند را کشتهاند. این گروه روز پنجشنبه، ۱۸ حوت، اجساد کشتهگان را در شهر نیز به نمایش گذاشتهاند. با این حال منابع در بلخ ادعا میکنند که این گروه در یک درگیری ساختهگی دستکم هشت عضو یک خانواده را به قتل رسانده است و تصاویری که از جانباختهگان این حادثه منتشر کرده، هیچ نشانهای از درگیری مسلحانه ندارد. ۸صبح صحتوسقم این تصاویر را تایید نمیکند، اما اعضای خانوادههای قربانیان نیز این تصاویر را ساختهگی عنوان کرده و خواستار تحقیق سازمان ملل در این زمینه شدهاند.
اعضای خانواده و نزدیکان این قربانیان یک روز پس از قتل آنان، اجساد جانباختهگان را به کابل انتقال دادند و میخواستند در مقابل دروازه دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) اعتراض کنند، اما با مخالفت شدید طالبان مواجه شدند. این گروه بازماندهگان چهارشنبه خونین بلخ را اخطار داده و رسانهها را نیز از پوشش این اعتراض منع کرده است. یکی از بازماندهگان این حادثه که برادرزاده و چند عضو دیگر خانوادهاش را از دست داده است، به روزنامه ۸صبح میگوید: «طالبها رسانهها را از همانجا [مقابل دفتر یوناما] دواندند. ما مردم را از همانجا رخصت کردند و گفتند قطعاً پیش یوناما اجازه نمیدهیم، بیایید مشکلتان را ما [طالبان] حل میکنیم.» او تصریح میکند که طالبان پس از منع انتقال جنازههای آنان به مقابل دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد، برایشان گفتهاند که این مشکل را از طریق موسفیدان حل میکنند. او میافزاید: «طالبها گفتند ریشسفیدهایتان را بیاورید. طالبها چه مشکل حل کرده میتوانند؟ حال کل دنیا را برای ما بدهند، چه سودی دارد؟ کاش کل ساختمان را چپه میکردند، اما عزیزان ما را به قتل نمیرساندند. اینها [طالبان] سه موتر ما را با خود بردهاند، قید کردهاند. برایشان [طالبان] گفتم شما چه مشکل ما را حل میکنید، مردم را حالا کشتهاید.»
او که اندوه و درد از دست دادن عزیزانش مجال صحبت کردن برایش نمیدهد، با گلوی پر از بغض علاوه میکند که طالبان بدون هیچ بررسیای بر اعضای خانواده او شلیک کردهاند و از همین رو آنان مشکلشان را حل کرده نمیتوانند. او از سازمان ملل متحد میخواهد که به صدای آنان گوش دهد. این بازمانده قربانیان حادثه بلخ علاوه میکند: «برای طالبها گفتم مشکل ما را شما حل کرده نمیتوانید، به کدام اسناد کشتهاید؟ به نام داعش کشتهاید، کدام اسناد، ثبوت و شواهد داشتید؟» او تاکید میورزد که طالبان پس از کشتن برادرزاده و خسرهبرهاش اسناد ساختهگی برایشان ترتیب کردهاند. او توضیح میدهد: «طالبان کلاشنیکوف بدون قنداق را در پهلوی کشتهگان گذاشته، پرتله و شاجور برشان ماندهاند.» این بازمانده قربانیان چهارشنبه خونین بلخ، همچنان میگوید: «طالبها گفتند دو نفر ما زخمی شدهاند، همان زخمیهای طالبها را نشان بدهید؟ طالبها میگویند اینها فیر کردند، بیایند به کرمینال تخنیک، بررسی کنند. خودشان کشتهاند، خودشان هم میبرند، هم میدوزند. شما [طالبان] باید بررسی میکردید، بعد عملیات میکردید.»
این مرد که لبریز از اندوه است، با صدای لرزان و اندوه بیپایان میگوید: «به قوماندانی مزار رفتیم. گفتند ما را در جریان قرار ندادهاند. حوزه را هم در جریان نگذاشتهاند [قطعه ۸۸۸]، همین مردم ناحق کشته شدهاند. طالبها همین گپها را گفتند. بسیار کار بد شده. اگر ما را در جریان میگذاشتند، همین مردم به یک تار مویشان هم خیانت نمیشد.»
دو تن از این بازماندهگان قربانیان به روزنامه ۸صبح توضیح دادهاند که کشتهگان صاحب یک شرکت ساختمانی و لوجستیکی بودهاند. مردی که دو خسربره و دو برادرزادهاش را از دست داده و نیز برادر یک قربانی دیگر، ادعا میکنند که همه کشتهگان کارمندان شرکت ساختمانی و لوجستیکی «گرین اسکای» بودهاند. براساس ادعای آنان، شرکت موصوف سه پروژه توسعهای را در سه ولایت به پیش میبرده است. بربنیاد ادعای آنان، این شرکت، ساختوساز سه باب ساختمان مکتب را در ولایتهای قندهار، دایکندی و نورستان نیز زیر کار داشته است. این بازماندهگان قربانیان میافزایند که دفترشان هم اکنون در کابل فعال است و در ساحه «کلولهپشته» به کارهای روزمرهاش ادامه میدهد.
فهرست کشتهگان چهارشنبه خونین بلخ
شماره | نام | ولد | سن | شغل | روستا | ولسوالی | ولایت | محل تیرباران |
۱ | عتیقالله | عینالله | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف | |
۲ | محبالله | عینالله | ۲۷-۲۸ | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف |
۳ | عبدالله | حبیبالله | ۳۶-۳۷ | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف |
۴ | بشیر | طالب | ۲۵-۲۶ | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف |
۵ | بختیار | طالب | ۲۱-۲۲ | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف |
۶ | پرواز | بنارس | ۱۷ | تجارتپیشه | کمالپور | قرغهای | لغمان | حاجیایوب، مزارشریف |
۷ | گلالی | ۵۳ | بازوخیل | کابل | کابل | حاجیایوب، مزارشریف | ||
۸ | صبحان شاه | احمدزی |
این در حالی است که براساس ادعای منابع محلی در بلخ، طالبان از این پیش ۱۲ باشنده دیگر این ولایت را به اتهام همکاری با گروه داعش تیرباران کردهاند. منابع به روزنامه ۸صبح میگویند که طالبان این افراد را چهارشنبهشب، ۱۷ حوت، از خانههایشان بیرون کشیده و در منطقه «دشت شادیان» شهر مزارشریف تیرباران کردهاند. براساس ادعای منابع، افراد تیرباران شده تاجیک و هزاره هستند. بربنیاد اطلاعات منابع، چهار تن از این کشتهگان نیروهای امنیتی پیشین بودهاند.
افزون بر این، نزدیکان یک مرد دیگر به نام صادق که او نیز روز چهارشنبه، ۱۷ حوت، در شهر مزارشریف از سوی طالبان به قتل رسیده است، میگویند که او ترکاریفروش بوده و اخیراً خرید و فروش مواشی را نیز آغاز کرده بود. نزدیکان صادق به روزنامه ۸صبح میگویند: «صادق قبلاً در شهر مزارشریف ترکاریفروشی داشت. حدود سه ماه قبل، خریدوفروش مواشی را شروع کرده بود. ساعت ۹:۳۰ روز چهارشنبه، در دکان ترکاریفروشی بود. بعد از آن طرف پلخمری رفت. شریکانش گوسفند و بره خریده بودند. ساعتهای ۱۲:۰۰ تا ۰۱:۰۰ بجه بعدازظهر اطلاعات رسید که صادق کشته شده است. طالبان گفتند که اینها در یک بلاک در کارته صلح سرقت میکردند و در درگیری با نیروهای آنان کشته شدهاند، در حالی که جسد او در پیش پل تصدی بوده است. در پیش پل تصدی او را کشتهاند.»
در همین حال یک منبع که بر اوضاع بلخ اشراف دارد و نمیخواهد نامش در این گزارش ذکر شود، در مورد حوادث اخیر بلخ به ۸صبح میگوید: «این رویدادها مشخص است که بخش اعظم آن اختلافات درونی طالبان است و بخشی دیگر آن سرکوب هر کسی با هر نامی که با طالب و تفکر آنان مخالفت داشته باشد. بهانه خوبی برای کشتن دیگران اسم گذاشتن است و آن اسم بهتر از همین نام [داعش] که گذاشتهاند که دنیا را نیز قانع کنند، چه بوده میتواند؟»
با این حال نعیم نظری، سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، در صحبت با روزنامه ۸صبح از رویکردهای «فراقانونی» طالبان ابراز تاسف میکند. آقای نظری تاکید میورزد: «با تاسف رویکردهای فراقانونی، تحت چتر حاکمیت طالبان بهشدت ادامه دارد.»
سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان میافزاید: «در مواردی، نظامیان پیشین مورد انتقامگیری قرار میگیرند و با برچسبهای داعش، دزد و اختطافگر به قتل میرسند و در مواردی هم افرادی که میانه خوبی با طالبان ندارند، با همین برچسبها بدنامسازی شده و به قتل میرسند. مواردی هم وجود دارد که طالبان بربنیاد اطلاعات نادرست افراد، مغرضانه عمل کرده و آسیبهایی به شهروندان رسانیدهاند.»
آقای نظری علاوه میکند: «بدنامسازی افراد، راهاندازی محاکم صحرایی و کشتن افراد بیگناه، به هیچ وجه نمیتواند توجیهپذیر باشد. ما از خانوادههای قربانیان و سایر شهروندان میخواهیم که اسناد و دلایل خویش را با کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان شریک بسازند تا ما بتوانیم با حفظ محرمیت و بدون اینکه ضرری به آنان برسد، اسناد مذکور را ثبت و در سطح بزرگتری برایشان دادخواهی کنیم.»
از سوی دیگر شماری از دادستانهای پیشین نیز این اقدام طالبان را «انتقامگیری و خودسری» عنوان میکنند. به گفته آنان، در جایی که قانون حاکمیت نداشته باشد، هیچ کسی در هیچ سطح مصونیت ندارد. از نظر این دادستانان پیشین، طالبان خودسرانه و بدون هماهنگی با دادگاه و دادستانی بربنیاد اطلاعات نادرست عمل میکنند. به باور آنان، طالبان در کنار انتقامگیری از نیروهای امنیتی پیشین، براساس اطلاعات نادرست، غیرنظامیانی را که هیچ پیوندی با طرفهای درگیر در افغانستان ندارند، به قتل میرسانند.
احمدشکیب (نام مستعار) از یکی از دادستانان پیشین که در زیر پرچم طالبان زندهگی سختی را پشت سر میگذراند، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «وقتی قانون نباشد، هر کسی در هر سطح مورد قتل و تهاجم قرار میگیرد. سارنوالی صلاحیت ندارد، محکمه خبر ندارد، جنگجویان طالب خودشان هم قاضیاند و هم سارنوال. در گذشته عملیات براساس حکم قانون صورت میگرفت و تمام زوایا و جوانب قضیه بررسی میشد. حالا هیچ کسی مصونیت ندارد؛ چون قانون نیست. اتفاقهایی صورت گرفته که طالبها وقتی میخواستند یک نیروی امنیتی سابق را به قتل برسانند، براساس اطلاعات غلط یک دکاندار یا ترکاریفروش را به قتل رساندهاند.»
اینهمه در حالی است که طالبان روز جمعه، ۱۹ حوت، یک عروس را در ایست بازرسی در ولسوالی کوزکنر ولایت ننگرهار به قتل رساندهاند. منابع به روزنامه ۸صبح گفتهاند که این عروس پس از آن از سوی طالبان کشته شده که صدای موسیقی در داخل موتر بلند بوده است. طالبان روی همین دلیل بالای موتر گُلپوش عروس گلولهباری کردهاند. پیش از این نیز طالبان بارها غیرنظامیان را در ایستهای بازرسی به قتل رساندهاند.
با این حال، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، در گزارش تازه خود اقدامات طالبان علیه غیرنظامیان را مصداق بارز جنایت علیه بشریت خوانده است.
در همین حال رزا اوتونبایوا، رییس هیات معاونت سازمان ملل متحد (یوناما)، روز چهارشنبه، ۱۷ حوت، در شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت که طالبان بهطور رضایتبخش قادر به مقابله با گروههای تروریستی در داخل افغانستان نیستند.