مریم معروف آروین، رییس جنبش شنبه‌های ارغوانی و فعال حقوق بشر می گویند که آموزش حق اساسی زنان است که تاثیر مهمی در پیشرفت و تصمیم‌گیری‌های آنان دارد.
به باور خانم مریم در جامعه سنتی افغانستان درس خواندن زنان در بسیاری از مناطق کشور اولویت نیست و مهمترین دلایل محرومیت زنان از آموزش در بیست گذشته و حالا بحث‌های امنیت، مشکلات اقتصاد و فرهنگ‌های سنتی در کشور است.
این فعال حقوق بشر به تغییر بنیادین برای ریشه کن کردن بی‌سوادی میان زنان تاکید کرده می گوید که بُعد‌های سیاسی در وضعیت زنان تاثیر مهم داشته و نیاز به تغیر میان افکار و حاکمیت همه شمول است.
سمیه حقجو، فعال دیگر حقوق زنان می گوید که آموزش یعنی ایجاد تغیر مثبت در افکار و رفتار فرد است که زنان با فراگیری آموزش از حقوق شان اگاه شده و منحیث فرد فعال در جامعه حاضر می شوند.
به گفته خانم حقجو سواد زنان در افغانستان بسیار پایین است و حتا در دوهه گذشته بسیاری از زنان در مناطق دور دست به آموزش دسترسی نداشته‌اند.
بر اساس تازه‌ترین گزارش که ازسوی بانک انکشافی آسیایی (ADB) نشر شده تاکید کرده که زنان در افغانستان در پایین‌ترین سطح سواد در جهان قرار داشته که تنها ۲۹.۸ درصد آنان توانایی خواندن و نوشتن را دارند.
زرمینه خانم پنجاه ساله باشنده یکی از روستا‌های شهر کابل می گوید که به دلیل جنگ‌ها، مهاجرت‌ها و مشکلات دیگر نتواست درس بخواند و حال مجبور است تاوان همه آن بی‌سوادی‌ها را با گذشتاندن زندگی دشوار بپردازد.
به گفته او سواد در زندگی بسیار مهم است و زنان وقتی باسواد باشند می توانند پیشرفت کنند و ممنوعیت آموزش زنان و دختران در کشور منجر به عقب‌گرد تحصیلی میان زنان شود.
زرمینه می افزاید تاحال به هیچ یکی از آرزوهایش نرسیده است و مشکلات زندگی که به دلیل دوری از سواد و نداشتن آینده که آرزوی ان را داشت سبب شده در دچار بیماری روانی شود.
گفتنی است که سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۱۹۶۷ میلادی هشتم سپتامبر را به عنوان روزجهانی سوادآموزی نامگذاری کرده که در امسال با شعار« ترویج سوادآموزی برای جهان در حال گذارـ ساختن پایه‌های جوامع پایدار و صلح‌آمیز» تجلیل کرد.
بر اساس گزارش این سازمان حدود ۷۶۳ میلیون نفر در جهان از سواد بی‌بهره هستند.
عایشه «نام مستعار» خانم ۳۸ ساله که در دوران نخست به قدرت رسیدن امارت اسلامی درآموزش محروم شده است می گویند « تازه در یکی از کورس‌های سواد آموزی درس می خواندم اما وقتی امارت اسلامی به قدرت رسید دوباره زمینه آموزش از ما گرفته شد و یکبار دیگر مانند دوره گذشته ناامید شدم».
او که صاحب چهار فرزند است تاکید می کند که شرایط زنان در افغانستان از آغاز خوب نبوده و یکی از آرزوهایش این است که فرزندانش باسواد و آینده درخشان داشته باشند.
به گفته عایشه او برای اینکه هیچ یکی از فرزندانش شرایط او را تجربه نکند با شرایط دشواری برای آنان زمینه آموزش را فراهم کرده است.
عایشه با بیان اینکه از نداشتن سواد چقدر رنج می برند می افزاید که « من می خواهم در افغانستن هیچ زنی به سواد نماند و روز‌های که من تجربه کردیم دیگر زنان تجربه نکنند.»
گفتنی است که دو سال محرومیت آموزش دختران در مکاتب، دانشگاه‌‌ها و کورس‌های آموزشی در افزایش سطح بی‌سوادی تاثیر زیادی داشته که به باور برخی فعالان این دو سال برای زنان افغانستان «جبران» ناپذیر است.
