زن بودن در ایران؛ زنان ایرانی با چالش‌های مهمی روبرو هستند
گزارش: مهرناز بختاری
ایران کشوری است در خاورمیانه، با تاریخ غنی و نظام حکومتی جمهوری اسلامی. در سال‌های اخیر، وضعیت و حقوق زنان در ایران موضوع بحث‌ها و بحث‌های بین‌المللی بوده است. قوانین و هنجارهای اجتماعی ایران ساختاری مردسالارانه را در بر می گیرد که منجر به تفاوت های قابل توجهی در حقوق و فرصت های در دسترس زنان شده است.
نرگس خیام از مدافعان حقوق بشر که خود سالهاست در ترکیه پناهنده است می گوید: یکی از قابل توجه ترین زمینه هایی که در آن حقوق زنان در ایران محدود است، نظام حقوقی است. قوانین ایران متاثر از اصول و تفسیر اسلامی است که به شدت مرد را بر زن ترجیح می دهد. به عنوان مثال، شهادت یک زن در دادگاه به اندازه نصف شهادت یک مرد ارزیابی می شود و سیستمی را تداوم می بخشد که در آن به صدای زنان وزن برابر داده نمی شود. این نابرابری در سیستم قضایی تنها نمونه ای از تبعیض سیستماتیک زنان ایرانی است.
رضایی تاکید کرد: علاوه بر این، زنان ایرانی مشمول قوانین و مقررات سختگیرانه پوشش و ظاهر خود هستند. حجاب یا روسری برای زنان در ایران اجباری است و رعایت نکردن آن می تواند موجب آزار، جریمه یا حتی زندان شود. این کنترل بر پوشش زنان، جلوه‌ای آشکار از انتظارات اجتماعی است که از آنها می‌شود و ماهیت مردسالارانه جامعه ایران را تقویت می‌کند.
به گفته نرگس دسترسی به آموزش و اشتغال نیز از جمله حوزه هایی است که زنان ایرانی با چالش های مهمی روبرو هستند. در حالی که زنان در ایران در دهه‌های اخیر گام‌های مهمی در زمینه آموزش برداشته‌اند و تعداد زنان ثبت‌نام شده از مردان در دانشگاه‌ها بیشتر است، اما همچنان با محدودیت‌هایی در پیشرفت شغلی مواجه هستند. تبعیض و تعصب جنسیتی در محیط کار مانع از فرصت‌های زنان برای ارتقاء نردبان حرفه‌ای می‌شود و بسیاری را به مشاغل کم‌درآمد و رفتار نابرابر تنزل می‌دهد. این نابرابری نه تنها بر استقلال اقتصادی زنان تأثیر می گذارد، بلکه هنجارهای اجتماعی را که پتانسیل آنها را محدود می کند، تداوم می بخشد.
خیام در این زمینه همچنین بیان کرد: با وجود این موانع، زنان ایرانی به طور خستگی ناپذیری برای به چالش کشیدن هنجارهای اجتماعی و مبارزه برای حقوق خود تلاش کرده اند. فعالان زن در ایران در خط مقدم دفاع از تغییر، جابجایی مرزهای آنچه قابل قبول تلقی می‌شود و برای برابری جنسیتی بیشتر مبارزه کرده‌اند. رسانه‌های اجتماعی و فناوری نقش مهمی در توانمندسازی زنان ایرانی با فراهم کردن بسترهایی برای اشتراک‌گذاری داستان‌های خود و ارتباط با افراد همفکر در سطح ملی و بین‌المللی ایفا کرده‌اند.
وی از جامعه جهانی خواست که نیاز به حمایت از زنان ایرانی را در مبارزه آنها برای برابری جنسیتی تشخیص داده است. سازمان هایی مانند عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر به طور مستمر وضعیت ایران را زیر نظر دارند و نقض حقوق بشر زنان ایرانی را روشن می کنند. هدف این تلاش ها افزایش آگاهی و اعمال فشار بر دولت ایران برای اصلاح قوانین و سیاست های منسوخ شده ای است که به ضرر زنان است.
بسیار مهم است که اذعان کنیم که پیشرفت در ایران در حال انجام است. زنان ایرانی به طور فزاینده‌ای در عرصه‌های مختلف جامعه پرطرفدار و قابل مشاهده هستند و کلیشه‌ها و نقش‌های جنسیتی سنتی را به چالش می‌کشند. با این حال، هنوز راه درازی برای دستیابی به برابری جنسیتی واقعی در ایران وجود دارد.
در خاتمه، مبارزه برای حقوق زنان در ایران، نبردی مداوم علیه نظام مردسالاری است که حقوق و آزادی های زنان را محدود می کند. زنان ایرانی با تبعیض سیستماتیک در نظام حقوقی، انتظارات اجتماعی در ظاهر، دسترسی محدود به آموزش و فرصت های شغلی مواجه هستند. با وجود این چالش ها، زنان ایرانی به مبارزه برای حقوق خود ادامه می دهند و خواستار برابری و رفتار عادلانه هستند. سازمان های بین المللی و جامعه جهانی باید در همبستگی با زنان ایرانی بایستند و از مبارزه آنها برای برابری جنسیتی حمایت کنند و از اصلاح قوانین و سیاست های تبعیض آمیز حمایت کنند. تنها با تلاش جمعی می توان امیدوار بود که تغییراتی پایدار برای زنان ایرانی ایجاد کنیم و جامعه ای ایجاد کنیم که به حقوق و مشارکت آنها احترام بگذارد.
ایران به خاطر چشم‌انداز سیاسی و اجتماعی پیچیده‌اش شناخته می‌شود، جایی که حقوق زنان موضوع بحث‌ها و بحث‌های زیادی بوده است. وضعیت زنان در ایران در طول تاریخ خود دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است که نشان‌دهنده تأثیر جنبش‌های سیاسی-اجتماعی مختلف و تغییرات فرهنگی است.
در دهه‌های اخیر، زنان ایرانی گام‌های قابل توجهی در زمینه تحصیل و اشتغال برداشته‌اند که منجر به افزایش فرصت‌ها و توانمندسازی شده است. امروزه زنان بخش قابل توجهی از دانشجویان ایرانی را تشکیل می‌دهند که در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی بهتر از مردان عمل می‌کنند. این منجر به موجی از زنان با تحصیلات عالی و با استعداد شده است که وارد نیروی کار شده اند، نقش های جنسیتی سنتی را شکسته و به توسعه کشور کمک می کنند.
با این حال، با وجود این پیشرفت‌ها، زنان ایرانی همچنان با چالش‌های متعددی برای دستیابی به برابری جنسیتی کامل روبرو هستند. جمهوری اسلامی ایران قوانین سختگیرانه اسلامی را اجرا کرده است که حقوق و آزادی های زنان را به شدت محدود می کند. حجاب اجباری یا پوشش سر نماد این محدودیت هاست. زنان ملزم به رعایت حجاب در اماکن عمومی از جمله مدارس، دانشگاه ها و محل کار هستند. متخلفان ممکن است با آزار، جریمه یا حتی زندان مواجه شوند.
حوزه دیگری که زنان ایرانی با محدودیت مواجه هستند، مسائل خانوادگی است. شریعت اسلام به شدت از مردان حمایت می کند، به ویژه در مسائلی مانند طلاق، حضانت و ارث. زنان اغلب خود را در وضعیت نامناسبی می‌بینند و از مراجع قانونی کمی برای اطمینان از رفتار منصفانه برخوردارند. علاوه بر این، اعمال تبعیض آمیز و انگ های فرهنگی همچنان ادامه دارد و چالش زنان با این نابرابری ها را دشوار می کند.
علاوه بر این، مشارکت زنان در فرآیندهای سیاسی و تصمیم گیری کم است. اگرچه ایران شاهد حضور زنان در مناصب مجلس بوده است، شورای نگهبان، یک نهاد غیرانتخابی، قدرت قابل توجهی در بررسی نامزدها دارد و در طول تاریخ بسیاری از زنان را از نامزدی منع کرده است. این سوگیری سیستمی، نمایندگی زنان را در عرصه های سیاسی تضعیف می کند.
با این حال، زنان ایرانی به طور مستمر علیه این محدودیت ها فشار آورده اند و به دنبال برابری جنسیتی و آزادی بیشتر هستند. فعالان و سازمان های حقوق بشر چه در داخل ایران و چه در سطح بین المللی به طور خستگی ناپذیر برای افزایش آگاهی و حمایت از تغییر تلاش کرده اند. جنبش حقوق زنان در ایران طی سال‌ها با سازماندهی اعتراضات، شرکت در نافرمانی مدنی و استفاده از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن داستان‌های خود و تقویت صدای خود، شتاب بیشتری به دست آورده است.
یکی از لحظات مهم در تاریخ معاصر کمپین «چهارشنبه‌های سفید» بود که در آن زنان با برداشتن روسری و تکان دادن آن در مکان‌های عمومی علیه حجاب اجباری اعتراض کردند. علیرغم مواجهه با واکنش‌ها و دستگیری‌ها، این اقدامات سرپیچی باعث گفتگوهایی درباره حقوق زنان شد و توجه بین‌المللی را به خود جلب کرد و منجر به افزایش همبستگی و حمایت جهانی از زنان ایرانی شد.
تاکید بر این نکته ضروری است که همه زنان ایرانی با این قوانین و هنجارهای فرهنگی احساس ظلم یا محدودیت نمی کنند. بسیاری پوشیدن حجاب را داوطلبانه به عنوان نوعی بیان مذهبی یا انتخاب شخصی انتخاب می کنند. علاوه بر این، برخی از زنان در نقش‌های سنتی تحقق می‌یابند و زندگی خانوادگی را بر آرزوهای شغلی ترجیح می‌دهند. احترام و اذعان به تنوع دیدگاه ها و تجربیات در جامعه ایرانی بسیار مهم است.
موضوع حقوق زنان در ایران مختص کشور نیست. این یک نگرانی جهانی است. دولت‌ها، سازمان‌ها و افراد در سرتاسر جهان باید به دفاع از برابری جنسیتی، به چالش کشیدن شیوه‌های تبعیض‌آمیز و حمایت از تلاش‌های زنان ایرانی در پیگیری حقوق اولیه بشر ادامه دهند.
حوزه دیگری که زنان ایرانی با محدودیت مواجه هستند، مسائل خانوادگی است. شریعت اسلام به شدت از مردان حمایت می کند، به ویژه در مسائلی مانند طلاق، حضانت و ارث. زنان اغلب خود را در وضعیت نامناسبی می‌بینند و از مراجع قانونی کمی برای اطمینان از رفتار منصفانه برخوردارند. علاوه بر این، اعمال تبعیض آمیز و انگ های فرهنگی همچنان ادامه دارد و چالش زنان با این نابرابری ها را دشوار می کند..
علاوه بر این، مشارکت زنان در فرآیندهای سیاسی و تصمیم گیری کم است. اگرچه ایران شاهد حضور زنان در مناصب مجلس بوده است، شورای نگهبان، یک نهاد غیرانتخابی، قدرت قابل توجهی در بررسی نامزدها دارد و در طول تاریخ بسیاری از زنان را از نامزدی منع کرده است. این سوگیری سیستمی، نمایندگی زنان را در عرصه های سیاسی تضعیف می کند.
با این حال، زنان ایرانی به طور مستمر علیه این محدودیت ها فشار آورده اند و به دنبال برابری جنسیتی و آزادی بیشتر هستند. فعالان و سازمان های حقوق بشر چه در داخل ایران و چه در سطح بین المللی به طور خستگی ناپذیر برای افزایش آگاهی و حمایت از تغییر تلاش کرده اند. جنبش حقوق زنان در ایران طی سال‌ها با سازماندهی اعتراضات، شرکت در نافرمانی مدنی و استفاده از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن داستان‌های خود و تقویت صدای خود، شتاب بیشتری به دست آورده است.
*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.
