بحران مهاجرت؛ رسیدن به ترکیه و اروپا انتخاب میان مرگ و زندگی

تهیه شده توسط: فواد تلاش

پس از سقوط نظام جمهوریت به‌دست طالبان، موج جدیدی از مهاجرت‌های قانونی وغیرقانونی از افغانستان شکل گرفت. سیلی از پناهجویان افغان با استفاده از مسیر ایران، به سمت ترکیه بگونه غیرقانونی هجوم بردند؛ اما این مهاجرت‌های غیرقانونی، آسان نبود، بلکه پیامدهای خطرناک و مرگ‌باری را برای پناهجویان افغانستان به همراه داشت.

‎پناهجویان افغان که به‌دلیل تهدیدهای امنیتی از جانب طالبان، مشکلات اقتصادی و آینده‌ی مبهم افغانستان به‌دنبال سرپناه بودند، با پشت سرگذاشتن خطرات بی‌شمار، عبور از راه‌های صعب‌العبور، اختطاف، گروگان‌گیری و لت‌وکوب از سوی مرزبانان و سایر دشوارهای دیگر، خودشان را به خاک ترکیه رسانیدند، اما بازهم به آرامش نسبی دست پیدا نکردند.

در این گزارش به سراغ پناهجویی رفته‌ایم که داستان مهاجرت غیرقانونی‌اش را که با چه خطرات و دشواری‌هایی روبرو شده، روایت می‌کند.

نظیف سلطانی، یکی از صدها پناهجوی افغانستان است که با قبول خطرات و دشواری‌های زیاد از طریق مرز ماکوی ایران، خود و فامیل‌اش را به ترکیه رسانده است.

او درحال حاضر که با همسر و سه کودک‌اش به گونه‌ی غیرقانونی در ترکیه زندگی می‌کند، با مشکلات زیادی مواجه است. از مشکلات اقتصادی گرفته تا تهدید پولیس و اخراج از این کشور. سلطانی بارها سعی کرده که از مسیر دشوار بلغاریا و یونان خود را به کشورهای اروپایی برساند، اما موفق نشده است و سرانجام با تحقیر، آزار و اذیت‌های زیادی از سوی مرزبانان یونان و بلغاریا دوباره به ترکیه برگردانده شده است.

سلطانی می‌گوید که پولیس ترکیه با او و دیگر پناهویان بدترین و زشت‌ترین رفتار غیرانسانی را داشته است، رفتاری‌که یک حیوان با حیوان دیگری روان نمی‌دارد. یا به عبارت دیگر، پولیس ترکیه نه تنها به پناهجویان افغان نگاه انسانی ندارند؛ بلکه بدترین شکنجه‌ی روحی و جسمی را علیه پناهجویان انجام می‌دهند.

ترکیه یکی از کشورهایی است که در سال‌های اخیر بیشترین تعداد آوارگان و بیجا شدگان کشورهای جنگ‌زده و فقیر مانند افغانستان، سوریه، عراق و بعضی از کشورهای عربی را در خود جای داده است.

‎از این لحاظ  ترکیه در سال‌های اخیر یکی از مقاصد عمده و مهم به عنوان مسیرترانزیت اما دشوار برای مهاجرین افغانستان بوده است. هرچند در مورد حضور پناهجویان افغان در این کشور آمارهای ضد و نقیض وجود دارد؛  اما بر اساس آمارهای نشرشده‌ی اداره مهاجرت این کشور 49 هزار و 922 پناهجوی افغان دارای مجوز اقامت و 19 هزار و 400 پناهجو تحت حمایت بین‌المللی دراین کشور زندگی می‌کنند.

در همین حال، هجوم هزاران پناهجوی  افغان از مسیر ایران به سمت ترکیه، گاو شیری برای قاچاق‌بران انسان شده‌اند. با وجودی‌که ابعاد مهاجرت‌های غیرقانونی به گونه‌ی مستند از طریق رسانه‌های جمعی بازتاب یافته، اما با آن‌هم با همکاری و پرداختن پول گزاف به قاچاق‌بران، مسیر ترکیه را در پیش می‌گیرند.

در این اواخر دولت ترکیه  با روی‌کرد سیاست سخت‌گیرانه علیه پناهجویان غیرقانونی به اخراج مهاجرین فاقد مدرک تصمیم گرفته است. به اساس گزارش اداره مهاجرت، بیشترین مهاجران فاقد مدرک که بازداشت شده‌اند، اتباع اففانستان هستند. تنها در پنج ماه اول سال 2023، 17 هزار و 258 افغان بازداشت و اکثر آن‌ها دوباره به افغانستان اخراج شده‌اند.

حسیب الله شیرزاد یکی دیگر ازهزاران پناهجوی افغانستان است که با پشت سرگذاشتن دشواری های زیاد حتی تن دادن به خطرات مرگ موفق شده است که خودش را از ترکیه به آلمان برساند. او داستان دو سال زندگی و سرگذشتی مهاجرتی اش در ترکیه و مسیر رفتن اش در آلمان را چنین حکایت میکند.

او که از برخورد و رفتار پولییس و خطر بازگشت به افغانستان همیشه درهراس بوده و درجای زندگی میکرده که محل کارش نیز آنجا بوده است و مدت ها از آنجا خارج نمیشده است.

او دوسال زندگی اش در ترکیه را به زندانی تشبیه میکند که در آرزوی آزادی و آزاد زیستن بوده است.

شماری از فعالان حقوق بشر می‌گویند که در حال حاضر رد شدن  بیش از ۹۰ درصد درخواست‌های پناهندگی از سوی اداره مهاجرت ترکیه و غیر فعال بودن بیمه‌های درمانی، از مشکلات اصلی برای پناهجویان در ترکیه است.

داکتر نجیب پیکان یکی از فعالین مدنی و حقوق بشر که اکنون خارج از افغانستان زندگی میکند میگوید نهاد های مدافغ از حقوق مهاجرین وپناهندگان و سازمان های حقوق بشری با تلاش های که کردن به قناعتت بخش نبوده و نتوانستند سیلی از مهاجرین را که از از افغانستان بسوی کشورهای منطقه و فرا منطقه سرازیر میشوند مدیریت کنند واین سبب شده که مهاجرین با رفتارهای زشت و غیر انسانی شوند و مورد توهین و تحقیر قرار گیرند. او می افزید برخی از کشورها از حضور مهاجرین امتیاز گیری میکنند پناهجویان را به عنوان ابزار سیاسی و اعمال فشار برای امتیازگیری از کشورهای غربی  بنفع شان استفاده میکنند. او همچنان اشاره میکند اگر نهاد های مدافع از حقوق پناهنگان و کمیساری عالی سازمان حقوق بشربه موضوع مهاجرین با کشورهای مهاجر پذیر بطوری جدی هماهنگی درست نکنند بسیار زود موضوع پناهجویان به یک چالش جدی تر به سراسر جهان مبدل خواهد شد.

با این حال، نهادهای دولتی ترکیه طی یک سال گذشته آمار داده‌اند که از جنوری  2022 تا 15 سپتمبر همان سال بیش از 200 هزار مهاجر غیرقانونی را در این کشور بازداشت کرده‌اند و در این میان شهروندان افغانستان به تعداد نزدیک به 87 هزار، در رده‌ی نخست مهاجران غیرقانونی قرار داشت و سوری‌‌ها با 29 هزار تن و پاکستانی‌ها با 13 هزار تن در رده های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.

دولت ترکیه همچنان با اعمال قوانین سخت‌گیرانه و تدابیر شدید امنیتی در مرز های خود در تلاش جلوگیری از ورود هزاران پناهجوی‌اند که از راه‌های غیر قانونی وارد این کشور می‌شوند.

‎در کنار کشورهای ایران، پاکستان، تاجکستان و ازبیکستان، کشور ترکیه از ایستگاه های مهم  برای پناهجویان افغانستان به شمار میرود. اما سفر از افغانستان تا ترکیه بطور غیر قانونی کار سهل و ساده ای نیست.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.