تلاش دختران افغانستان برای بقا؛«نقاشی حس آزادی می‌دهد»

تهیه شده توسط: فواد تلاش

هم‌زمان با تداوم قیودات سخت‌گیرانه‌ی طالبان بر زنان افغانستان، دختران دانش‌جو همچنان پس از دو سال برای تامین خواسته‌ها و رسیدن به حقوق اساسی‌شان دست‌وپا می‌زنند، اما هیچ روزنه‌ی امیدی برای آن‌ها گشوده نمی‌شود.

در این گزارش به سراغ دخترانی رفته‌ایم که دانش‌جو، فارغ‌التحصیل و صنف دوازدهم مکتب بوده‌اند و از زندگی تحت حاکمیت طالبان، تاثیرات منفی محدودیت‌ها و این‌که دقیقا چه خواسته‌هایی دارند، روایت می‌کنند.

صدف که از رشته‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کابل فارغ شده، می‌گوید که او از آوان کودکی به حرفه‌ی نقاشی علاقه‌مند بود و هم‌زمان ورود به دانشگاه کابل، نقاشی را در یکی از مراکز آموزشی به گونه‌ی مسلکی فرا می‌گرفت.

این خانم که بنابر محدودیت‌ها از جریان مصاحبه اجازه‌ی تصویربرداری نمی‌دهد، اما نقاشی‌هایش را در برابر دوربین قرار می‌دهد.

او افزود: «نقاشی حس آزادی می‌دهد، تمام احساسات خود را ابراز کرده می‌توانم،‌ هرکس برای بیان احساسات خود یک طریقه دارد، من هم احساسات خود را از طریق نقاشی بیان می‌کنم.»

اکثر نقاشی‌های صدف احساس میهنی دارد، در یکی از نقاشی‌هایش شرایط موجوده‌ی زنان و دختران را به تصویر کشیده است. یکی از نقاشی‌هایش نشان‌دهنده زنی است که برقع در سر دارد و از درون یک قفس پیام آزادی می‌دهد.

از جانبی هم، حال و اوضاع امروز جامعه افغانستان در بیشتر اثرهای صدف به خوبی نمایان است و می‌توان گفت که در آخرین اثرش یک تصویر هم از شهر کهنه‌ی کابل نقاشی شده، این اثر در مسابقه هنری آنلاین‌که از سوی افغان‌های مقیم ترکیه راه‌اندازی شده بود، به نمایش گذاشته شده است.

صدف ازخاطرات شیرین در زمان نقاشی‌اش می‌گوید:« زمانی که نقاشی می‌کشم خواهر زاده‌هایم دور و برم جمع می‌شوند، خوشحالی می‌کنند، خیلی احساس خوبی می‌دهد.»

و اما از تلخ‌ترین خاطره‌اش می‌گوید که زمانی‌که طالبان تلاشی‌های خانه به خانه را آغاز کردند، صدف مجبور شد یکی از اثر خود را از بین می‌برد او نمی‌خواهد در مورد اثرش جزییات بدهد.

پس از تسلط دوباره‌ی طالبان در افغانستان، صدف فرصت‌های زیادی ازدست داد، آرزو داشت کارشناسی ارشد بخواند، کار کند ولی محدودیت‌های وضع شده سبب شد که به هدف و آرزویش نرسد؛ به گفته‌ی او، مشکلات در حال حاضر به ویژه به دختران و خانم‌های نقاش بیشتر است، کاهش برگزاری نمایشگاه‌های هنری از جمله مشکل حاد است که اکنون وجود دارد.

صدف از طالبان می‌خواهد که از هنرمندان نقاش زن حمایت کند و علاوه براین، دروازه مکاتب و دانشگاه‌ها را به روی دختران هم باز کند.

در همین حال زلیخا، آموزگار حرفه‌ی نقاشی و دانش‌جوی رشته روان‌شناسی دانشگاه تعلیم و تربیه کابل می‌گوید که محدودیت‌های وضع‌شده بر زنان و دختران، مشکلات جبران‌ناپذیر ایجاد کرده و درحال حاضر، آینده‌ی تاریک تصور می‌شود.

زلیخا معتقد است ممنوعیت‌های دو سال اخیر، تاثیر وافر منفی بر دختران گذاشت و دختران نمی‌توانند به راحتی بتوانند در شرایط موجود اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری داشته باشند. «زمانی‌که نقاشی می‌کشم غم را فراموش می‌کنم این‌که کجا هستم، در چه قسم یک کشور زندگی می‌کنم،‌ یادم می‌رود. اما وقتی نقاشی نمی‌کشم بیشتر سرم فشار می‌آید این‌که از تحصیل بازمانده‌ام، واقعا همه‌چیز برهم می‌خورد.»

زلیخا که از پنج ماه بدین‌سو به حیث آموزگار در یکی از آموزشگاه‌های نقاشی تدریس می‌کند، بیان می‌کند که در یک صنف درسی حدود ۳۰ دختر حضور دارند و شماری این دختران وضعیت اقتصادی خوبی ندارند و در عین حال، شماری دیگرشان به دلیل محدودیت‌های طالبان، خانواده‌شان اجازه نمی‌دهند.

زلیخا در کنار نقاشی خطاط هم است و در آخرین اثرش آیت قرآن را خطاطی کرده است، اقرا باسم ربک الذی الخلق: « اثر آخرم اقرا بسم ربک الذی خلق است. امید دارم روزی همه معنی این آیت را درک کند در این آیت نگفته تو پسرهستی یا دختر پیرهستی یا جوان، فقط خداوند امر کرده تو بخوان.»

زلیخا قبل از تسلط دوباره‌ی طالبان هدف داشت که درآینده «روان‌شناس بدون سرحد» شود؛ ولی بعد از آمدن طالبان او آرزو دارد توسط هنرش به مردم خدمت کند و مشکلات افغانستان به ویژه زنان را به تصویر بکشد.

از سوی هم، رویا امیری، فارغ صنف دوازده است و 19 سال عمر دارد. او بعداز این که از مکتب فارغ می‌شود، به‌دلیل محدودیت‌ها نتوانست وارد آزمون کانکور شود.

او می‌گوید: «قسمی که همه شاهد هستند زنان در این مقطع زمانی از همه لحاظ محدود هستند چی از لحاظ تعلیمی و چه از لحاظ هنری اما با وجود این با این همه شوق و علاقه فراوان باز هم کوشش کردم ادامه دادم و بلاخره موفق شدم.»

این در حالیست که چند ماه قبل موسسه گالوپ در یک نظر سنجی به وضعیت زنان و دشواری های زندگی آنان در افغانستان پرداخته بود که در نتیجه آن تنها ۱۱ درصد زنان در افغانستان از آزادی‌ و وضعیت‌ اجتماعی‌ خود رضایت نشان داده‌اند که این رقم کم‌ترین میزان رضایت زنان در میان کشورهایی که تاکنون از سوی این موسسه بررسی شده بود، است.

گالوپ در این نظرسنجی افزود که میزان رضایت زنان از وضع زندگی در افغانستان نسبت در سال گذشته میلادی ۲۹ درصد بود.

با این حال، بیشتر از دو سال می‌شود که مکاتب و دانشگاه‌ها به‌روی دختران افغانستان مسدود است. هرچند مقام‌های طالبان می‌گویند که مخالف آموزش دختران نیستند و تاکید میکنند که حقوق زنان در کشور بربنیاد اصول اسلامی محفوظ است ، اما معلوم نیست که چه زمانی روند آموزش دختران دوباره از سر گرفته می‌شود.

این سیاست طالبان از یک‌سو دختران را به لحاظ روانی به شدت متاثر ساخته و از سو دیگر، بسیاری از خانواده‌ها را مجبور کرده که به‌خاطر آموزش دختران‌شان دست به مهاجرت بزنند.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.