تهیه شده توسط: بهار صمدی
مشکل مهاجران افغانستان در ترکیه به ویژه با مهاجرت اخیر پس از تحولات و روی کار آمدن مجدد طالبان به شدت احساس می شود و بسیاری از حوزه های زندگی اجتماعی در ترکیه را تحت تاثیر قرار داده است. در این گزارش به مشکل مهاجران در ترکیه از نظر «مشکلات آموزشی کودکان مهاجر افغان» می پردازیم و هدف آن ارائه یک ارزیابی کلی از وضعیت در این حوزه موضوعی خاص است. با اتخاذ دیدگاهی تاریخی و جامعه‌شناختی در این پژوهش، مشکلات آموزشی مهاجران در ترکیه به گونه‌ای ارائه می‌شود که منعکس‌کننده تغییرات ذهنی و عملکرد از گذشته تا امروز است. در این زمینه، وقفه در دوره های خاص مورد تاکید قرار می گیرد.
بر اساس یافته های ما در مورد مشکلات مربوط به تحصیل کودکان مهاجر افغان در ترکیه؛ ایجاد چارچوب کلی مشکل با تعیین علل، شکل‌گیری و سایر ویژگی‌های آن و کمک به مطالعاتی که در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در این حوزه مشکل تهیه می‌شود. هدف آن ارائه دانش و تجربه پایه برای مطالعات مختلف است که در مورد مشکل مورد نظر از رشته های مختلف توسعه می یابد.
مشکلاتی که در آموزش کودکان مهاجر از جمله اتباع سوری و افغان با آن مواجه می شوند عمدتا از سه حوزه ناشی می شود. توسعه مطالعات جداگانه در این سه حوزه به منظور تشخیص مشکلات نوظهور و ایجاد راه حل برای مشکلات مهم است.
در اولین مورد از این زمینه ها، تکمیل و قابل اجرا بودن مقدمات قانونی در خصوص آموزش کودکان مهاجر اساس را تشکیل می دهد.
از آنجایی که بیشتر مهاجرت‌ها به صورت ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد، نارسایی‌های زیرساختی کشورهای مقصد به‌عنوان مناطق مشکل‌ساز طبیعی و مورد انتظار تلقی می‌شوند.
خدیجه کایا از مدیران مکتب خصوصی در منطقه بیلیک دوز که جمععیت زیادی از مهاجرین افغان در انجا ساکن هستند در این زمینه گفت‌وگو کردیم.
وی افزود: اگرچه پیشرفت ترکیه در این زمینه در سالهای اخیر گسترش یافته و تعداد گام‌های عمومی برداشته شده در قبال کودکان مهاجر افزایش یافته است، در این مرحله، تنوع زیرساخت‌های قانونی، قوانین، مقررات و دستورالعمل‌ها و مهم‌تر از آن، اطمینان از کاربردی بودن آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. حل مشکلاتی که کودکان مهاجر در آموزش با آن مواجه هستند بر اساس مبانی قانونی باید اولویت اصلی کارکنان آموزشی باشد که با آگاهی از این که کودک مهاجر یا پناهنده دارای ساختار آسیب روانی یا جسمی، با تروما و آسیب های دائمی است، بسته به سابقه کوتاه کودک، به موضوع برخورد کنند.
خانم کایا در ادامه تاکید می کند که «این پذیرش، دست مؤسسه را در بسیاری از امور راحت می کند. به طور خلاصه، «کودکان مهاجر افغان» یک گروه محروم در آموزش هستند. با توجه به این واقعیت، مسائلی وجود دارد که از کلاس ها یا گروه های خاص مخاطب مورد نظر گرفته تا برنامه های آموزشی ویژه این مخاطبان، دغدغه کادر آموزشی در محیط آموزشی را به خود مشغول می کند.
او گفت: در این زمینه، به عنوان مثال، کودکان مهاجر افغان در استانبول در کلاس هایی با ساکنان ترکیه شرکت می کنند و شیوه های ویژه ای که دریافت می کنند محدود است. عدم جهت گیری و مشاوره در خصوص مشکلات تحصیلی کودکان مهاجر در ترکیه به ویژه در این مناطق دیده می شود.
به گفته خانم کایا «رفع برخی کاستی‌ها در حوزه علوم تربیتی و همچنین کمبود زیرساخت‌های کادر آموزشی که در زمینه آموزش کودکان مهاجر به کار گرفته می‌شوند، در رابطه با ساختار روانی-اجتماعی جمعیت دانش‌آموزی هدف حائز اهمیت است. در این زمینه، داشتن تجربه در تدریس اولین خواندن و نوشتن، به ویژه برای دانش‌آموزانی که زبان مادری آنها ترکی نیست، و مهارت در آموزش زبان ترکی به خارجی‌ها برای پروفایل معلم اهمیت بیشتری پیدا میکند».
سومین موضوع در زمینه هایی که مشکلات پیش روی کودکان مهاجر در آموزش به وجود می آید، نگرش ها و رفتارهای نادرست در محیط اصلی کودکان مهاجر به ویژه والدین آنهاست. اساسی ترین مسئله ای که می توان در این زمینه ارزیابی کرد این است که گتوسازی مردم نیازمند آموزش را از آموزش دور نگه می دارد. انتظار از کودکانی که وارد فرآیند آموزش می شوند برای ادامه ارتباط با زبان مادری خود در حلقه خانواده، یادگیری زبان ارتباطی کشور مبدا را کند می کند.
اونلو ات آل کی از نویسندگان در کتاب خود صفحه 2018: 5-18 در این خصوص توضیح میدهند که «در عین حال، تضادهای نسلی یا فرهنگی بین این کودکان دوزبانه و خانواده هایشان از جمله مشکلات مربوط به خانواده/والدین کودکان مهاجر است. با این حال، در حالت ایده آل، باید انتظار داشت که ادغام این کودکان در محیط فرهنگی کشور مبدا سریعتر و پایدارتر از والدین یا به عبارتی بزرگسالان آنها باشد. جستجوی هویت، سازگاری با جامعه، مشکلات در اشتغال و مسکن، انزوا از جامعه، تعصب و تبعیض از جمله مشکلاتی است که مهاجران تجربه می کنند».
موانع زبانی برای کودکان پناهنده و مهاجر افغان در ترکیه، به ویژه آنهایی که ترکی صحبت نمی کنند، یک چالش است. برنامه های پشتیبانی از زبان، مانند دوره های زبان ترکی، برای کمک به این کودکان برای کسب مهارت های زبان ترکی و ادغام در سیستم آموزشی ارائه می شود. کودکان افغان اغلب در سازگاری با محیط جدید خود با مشکلاتی روبرو هستند. برای رفع این مشکل، برنامه‌های حمایت اجتماعی، از جمله حمایت روانی اجتماعی و خدمات مشاوره، برای کمک به کودکان در مقابله با تروما و تقویت رفاه آنها در دسترس است.
بنابر این مهم ترین مسئله برای کودکان مهاجر تحصیل آنهاست و اولین و بزرگترین مشکلی که در آموزش با آن مواجه می شوند، مشکلات ارتباط محور در کشور است. برای یک مهاجر لازم است که به زبان کشوری که در آن زندگی می کند تسلط داشته باشد، نه تنها برای تسهیل سازگاری او با آن جامعه، بلکه برای حفظ آسایش فردی و استانداردهای زندگی خود.
کودکان مهاجر ممکن است در برقراری ارتباط با معلمان و دوستان خود در مدرسه به دلیل تفاوت بین زبان مادری و زبان مورد استفاده در آموزش دچار مشکل شوند. آنها نمی توانند به اندازه کافی در فعالیت های کلاسی شرکت کنند و در سازگاری با مدرسه و فرهنگ محیطی مشکل دارند. موفقیت تحصیلی پایین، قرار گرفتن در معرض تعصب معلم و دانش آموز، محرومیت و غیبت از دیگر مشکلات آموزشی کودکان مهاجر است.
دی کاسته یکی از نویسندگان کودک در کتاب «درک و تجربیات جوامع مهاجر از آموزش و یادگیری زبان بومی در صفحه 19, 2011: 8-9 تشریح میکند: زبان مادری نخستین زبانی است که انسان در خانواده و جامعه ای که در آن رشد می کند به دست می آورد. کودکان مهاجر گروهی هستند که در چنگال دوزبانگی هستند. در آموزش، هدف پرورش افراد «دو زبانه متوالی شناختی» است که به افرادی اطلاق می شود که هم زبان مادری خود و هم زبان کشور مقصد را به خوبی می دانند.
در این مرحله، مهم است که اطمینان حاصل شود که یادگیری زبان مادری کودکان مهاجر قطع نمی شود. به گفته باشار (2020: 301) که توجه خود را به این موضوع جلب می کند که اغلب در زمینه آموزش کودکان مهاجر نادیده گرفته می شود، توسعه زبان مادری یادگیری زبان دوم را آسان می کند و بر موفقیت دانش آموز در تحصیل تأثیر مثبت می گذارد.
ایشی گوزل نویسنده ترک در کتاب خود هم تاکید میکند: «محیط آموزشی که در آن آموزش به زبان مادری نادیده گرفته می شود یا نادیده گرفته می شود، ممکن است باعث ایجاد موقعیت های منفی غیرقابل پیش بینی در رشد روانی و اجتماعی کودکان مهاجر شود و هویت گروهی محروم آنها را تقویت کند. اما در کشور ما محیط آموزشی و برنامه ای در این راستا برای کودکان مهاجر طراحی نشده است. علاوه بر این، در حال حاضر هیچ برنامه درسی دانشجویان مهاجر در مورد آموزش زبان ترکی به عنوان زبان دوم یا زبان آموزش وجود ندارد».
پیشنهادات راه حلی برای تحصیل کودکان مهاجر در ترکیه مشاهده می شود که دوره کوتاه، میان مدت و بلندمدت اقامت کودکان مهاجر و پناهنده افغان در ترکیه هدف از موقت تا دائم در بسیاری از کشورهای هدف دیگر جهان متفاوت است. ترکیه در مواردی که با تحرک ناگهانی و شدید مهاجر مواجه می‌شود، به نظر می‌رسد که کشورهای هدف مانند بسیاری از حوزه‌های اجتماعی به اقدامات تسکینی در زمینه آموزش روی آورند.
با این حال، عدم اطمینان در مورد تداوم مهاجرت و این واقعیت که توده مهاجر در حال دائمی شدن است، اقدامات طولانی مدت و دائمی در سیاست های آموزشی را برای این گروه ضروری می کند.
جمهوری ترکیه که در بقایای یک امپراتوری مستقل در یک جغرافیای چندملیتی و گسترده متولد شد، از سالهای پس از تأسیس، مهاجرت را پذیرفته است.
مهاجرت جوامع با زبان و مذهب مشترک به این کشور که در سالهای تأسیس تشدید شد و تا دهه 1990 ادامه یافت، از تبدیل شدن وضعیت مهاجرت و پناهندگی به یک معضل مزمن در ترکیه جلوگیری کرد و مقررات قانونی در این زمینه یک حمایت گرایانه اتخاذ کرد. و دیدگاه یکسان گرایانه از منظر دولت-ملت، باعث شکل گیری ساختار شد.
با این حال، در شرایط متغیر جهان از دهه 2000، ترکیه علاوه بر اینکه یک کشور ترانزیتی از شرق به غرب است، به یک کشور هدف و پناهگاه امن برای جغرافیای درگیری در خاورمیانه تبدیل شده است.
همه این اتفاقات منجر به تغییر رویکرد ترکیه به مهاجرت و مشکل مهاجرت شده است. کشور ما که طرف بسیاری از قراردادهای بین المللی در زمینه مهاجرت است، رویکردهای جدیدی را برای آموزش کودکان مهاجر اتخاذ کرده است.
بخشنامه تحت عنوان «خدمات آموزشی و آموزشی برای اتباع خارجی» منتشر شده توسط اداره کل مدیریت مهاجرت که در سال 2006 و وزارت آموزش ملی در سال 2013 تأسیس شد، گام های مهمی بود که نشان می داد موضوع تحصیل کودکان مهاجر در ترکیه به خوبی در زمینه آموزش احساس شده و در عمل منعکس شده است.
از امروز، درک این موضوع که «آموزش» که از سوی مردم و دولت ترکیه به عنوان یک حقوق جهانی بشری تلقی می‌شود، یک خدمت ضروری است که باید توسط ایالتی که مهاجران در حال حاضر در آن زندگی می‌کنند، بدون توجه به وضعیت آنها ارائه شود. ، تثبیت شده است.
موضوع آموزش کودکان مهاجر باید به عنوان یک «حق» بین المللی تلقی شود و نه صرفاً یک خدمت عمومی. پایان نامه ها و انتشارات تحقیقاتی بسیار ارزشمندی بر اساس پروژه های انجام شده به ویژه برای کودکان مهاجر سوری و نتایج آنها در آکادمی ترکیه منتشر شده است که باید از ادبیات آن بهره مند شد. چشم انداز بلندمدت با چارچوب نظری در برنامه ریزی آموزشی برای کودکان مهاجر تأثیر مثبتی بر آینده ترکیه خواهد داشت.
ترکیه چارچوب های قانونی مانند قانون خارجیان و حمایت بین المللی را برای ارائه حمایت قانونی از پناهندگان، از جمله کودکان، ایجاد کرده است. هدف این قوانین حفاظت از حقوق کودکان پناهنده و تضمین دسترسی آنها به آموزش، مراقبت های بهداشتی و سایر خدمات ضروری است.
شایان ذکر است که وضعیت کودکان پناهنده پیچیده و جاری است و همچنان چالش هایی در زمینه حمایت همه جانبه وجود دارد. دولت ترکیه همراه با سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های غیردولتی به کار خود برای بهبود شرایط و فرصت‌های کودکان پناهنده در ترکیه ادامه می‌دهد.
دولت ترکیه سیاست هایی را برای دسترسی به آموزش برای همه کودکان مقیم این کشور بدون توجه به ملیت یا وضعیت قانونی آنها اجرا کرده است. این شامل مقررات حفاظت موقت است که به پناهندگان سوری وضعیت حفاظت موقت می دهد و به آنها اجازه می دهد در مدارس دولتی ثبت نام کنند. سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های بین‌المللی نیز در ارائه فرصت‌های آموزشی برای کودکان مهاجر از طریق مراکز اجتماعی و فضاهای آموزشی موقت نقش دارند.
دولت ترکیه تلاش هایی برای گسترش ظرفیت مدارس و ارائه منابع اضافی به مدارس در مناطقی که تعداد قابل توجهی از کودکان مهاجر دارند، انجام داده است. این شامل استخدام معلمان بیشتر، ایجاد مدارس دو شیفتی برای پذیرش دانش آموزان بیشتر، و ارائه مواد آموزشی و حمایت از مدارس نیازمند است.
برنامه‌های حمایت روانی اجتماعی، خدمات مشاوره، و رویکردهای آگاه از تروما برای رسیدگی به نیازهای عاطفی و روانی کودکان مهاجر ضروری هستند. سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های بشردوستانه، همراه با وزارت آموزش ترکیه، طرح‌هایی را برای ارائه حمایت روانی اجتماعی و ایجاد فضاهای امن برای بهبود و رشد کودکان به اجرا گذاشته‌اند.
*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.
شما باید داخل شوید برای نوشتن دیدگاه.