زنان و مقابله با محدودیت‌های بی‌شمار

زنان در افغانستان با لایه‌هایی از محدودیت‌ها مواجه اند که بخش قابل توجه آن ریشه در رسم‌ورواج‌های ناپسند دارد که این نیز به نوبه‌ی خود از سطح پایین سواد در جامعه ناشی می‌شود. با رویکار آمدن دوباره‌ی امارت اسلامی، حجم عظیمی از این محدودیت‌ها که قبلا در سایه‌ها اعمال می‌شد، با جلوه‌های «شرعی» یا «رسم افغانی» آراسته شد و اکنون افغانستان برای دومین سال متوالی بدترین کشور برای زنان در میان تمام کشورهای جهان است. اما علی‌رغم سنگ‌اندازی‌های بسیار و ایجاد وحشت در میان زنان، هنوز هستند دخترانی که کسب‌وکارهای خصوصی دارند، تحصیل می‌کنند و به تعهد خود مبنی بر رشد پی‌گیر و مبارزه با جهل ادامه می‌دهند. در این گزارش روایت زن جوانی را می‌خوانید که رستورانت ویژه‌ی زنان را در کابل مدیریت می‌کند.

سمیره، زن جوانی که با ایجاد رستوارنت در منطقه خیرخانه برای بیش از ۲۰ زنی که سرپرست خانواده‌های خود هستند زمینه‌ی کار فراهم کرده است. سمیره ۳۱ ساله درحالی که خود مالک رستوارنت است در کنار رهبری امور رستوارنت شانه به شانه۲۰ زن دیگر روزانه از مشتریان پذیرایی می‌کند.

سمیره تحصیلات خود را در دوره‌های کوتاه مدت در بخش تجارت به پایان رسانیده است و تلاش دارد تا تحصیلات دانشگاهی خود را در این بخش ادامه دهد. او در حال حاضر بر فعالیت «رستوارنت بانوان افغان» و یک کارگاه خیاطی که به دختران محروم از تحصیل حرفه‌ی خیاطی را آموزش می‌دهد نظارت می‌کند.

کلبه‌ی کوچک سمیره (رستوارنت بانوان افغان) نه تنها محل پذیرایی از افرادی است که با هزینه‌ی کم می‌توانند غذا خریداری کنند بلکه برای زنان زیادی زمینه‌ی کار فراهم کرده؛ آنهم در شرایطی که زنان و دختران در کجای شهر امنیت ندارند.

این رستوارنت با پختن غذاهای محلی، هوسانه و غذاهای خمیری با هزینه کم توانسته است در ساحه خیرخانه، از نواحی پررفت‌وآمد شهر کابل توجه مشتریان زیادی را جلب نماید.

قیمت غذا در رستوارنت سمیره از پنج افغانی شروع می‌شود تا 150 افغانی. از همین رو روزانه شماری زیادی از مشتریان سراغ رستوارنت بانوان افغان را در ساحه خیرخانه می‌گیرند. اینجا نه تنها غذا‌های هوسانه تهیه می‌شود بلکه مناسبت‌های خاص مثل سالگره و مهمانی‌های کوچک نیز با هزینه کم تجلیل می‌شود.

خانم سمیره در پاسخ به این پرسش که چگونه در میان این محدودیت‌های روزافزون موفق شده است گفت: «هرگاه زنان دست به دست هم دهند می‌توانند موفق شوند. توانایی ربطی به جنسیت ندارد.»

به گفته‌ی او «تقریبا سه طبقه کارمند داریم؛ دخترانی است که محصل بودند، دخترانی است که دانش‌آموز بودند و خانم‌هایی هستند که بدون سرپرست هستند. ‌و سرپرست فامیل خودشان می‌باشند.»

غذای هوسانه مانند آشک، منتو، سمبوسه، بولانی از محبوب‌ترین غذاهای این رستورانت از نظر مشتریان است. به تعداد کسانی که روزانه به این رستوانت مراجعه می کنند هر روز افزوده می‌شود اما از آن طرف، مشکلاتی نیز هست که سمیره شخصا به تمام آنها رسیدگی می‌کند.

او می‌گوید با مشکلات زیادی مواجه هستیم از جمله این که «تلاش می‌کنند دل سرد شویم. گاهی برق را قطع می‌کند. گاهی تلاش میکنند به طریقه‌های مسقیم و غیرمستقیم مانع داخل شدن مشتری به رستوارنت ما شوند.»

این مشکل و مشکلاتی از این دست از سوی کسانی اعمال می‌شود که در نزدیکی «رستوانت بانوان افغان» دکان دارند. این نوعی زورگویی است که اخیرا به یکی از نگرانی‌های جدی سمیره تبدیل شده است.

سمیره می‌گوید: «رستوارنت‌هایی که توسط مردان اداره می‌شوند و در نزدیک رستوارنت ما قرار دارند کوشش میکنند به ما صدمه بزنند.» به گفته‌ی او «دست کم دو ماه می‌شود که رستوارنت بانوان افغان در بی برقی کامل به سر می‌برد .»

سمیره ضمن نگرانی از سرنوشت زنانی که در این رستوانت مشغول کار هستند به خامه پرس گفت: «چندین بار به گوش‌های خود شنیدم که صاحبان دوکان و رستوارت‌های که در کنار رستوارنت ما کار می‌کنند به شاگردان خود که پسران است بار بار شوخی‌گونه گوش زد می‌کنند که سر شما از زدن است که یک زن توانسته بازار شما و رستورانت ما را خراب بسازد.»

خانم سمیره علاوه می‌کند که فعالیت رستوارنت بانوان افغان را برای بار نخست با هفت هزار افغانی آغاز کرد. این زن کارآفرین اکنون تلاش دارد از درآمدهای این رستورانت بتواند نمایندگی‌های بیشتر ایجاد کند و زنانی زیادی را به کار استخدام کند.

هر چند تعدادی زیادی از رستوارنت مخصوص زنان در افغانستان ایجاد شده است اما سمیره می‌گوید در حکومت گذشته با ایجاد کارگاه خیاطی توانسته بود ۵۰۰ زن را مشغول کند اما پس از تغییر نظام، کارگاه وی از فعالیت مانده است و پس از پانزده آگست سال ۲۰۲۱ دست به ایجاد رستوارنت مخصوص زنان زده است. به باور او، پس از رویکار امدن امارت اسلامی رستوارنت وی نخستین رستوارنت بوده است که زنان آن را اداره می‌کنند.

سمیره می‌گوید در کنار رستوارنت داری به ده‌ها دختر بازمانده از آموزش و تحصیل زمینه فراگیری حرفه‌ی خیاطی را نیز فراهم کرده است. او توانسته است به همکاری شاگردانش که قبلا در کارگاه خیاطی او کار می‌کردند به ده‌ها دختر زمینه یادگیری خیاطی را فراهم سازد.

او می گوید از آموزش خیاطی برای دختران بازمانده از تحصیل مفادی به دست نمی‌آورد بلکه تنها تلاش او همکاری با زنان و دخترانی است که بنابه هر دلیلی از حقوق اولیه خود محروم شده‌اند.

سمیره امیدوار است که وضعیت موجود تغییر کند و مردم نیز ذهنیت خود را با این واقعیت سازگار سازد که زنان چه از نظر شرعی و چه از نظر انسانی حق دارند در بیرون از خانه کار داشته باشند.