افغانستانجهاننگاه‌ها

رویکرد تاکتیکی جمهوری اسلامی ایران در تعامل با طالبان؛ از دشمنی دیروز تا دیپلماسی امروز

سفر عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، به کابل نشان‌دهنده اوج تعامل دیپلماتیک تهران با طالبان است. این سفر گویای سیاست دیرینه جمهوری اسلامی در حفظ روابط با قدرت‌های حاکم افغانستان، فارغ از ماهیت آنها، است. اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این تعاملات هرگز از سطح تاکتیکی فراتر نرفته و ایران همچنان از ابزارهای محدود برای مدیریت روابط خود بهره می‌گیرد.

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، اخیراً در رأس هیئتی سیاسی و اقتصادی به کابل سفر کرده و با مقامات طالبان دیدار داشته است. این سفر که نقطه عطف جدیدی در روابط تهران با طالبان محسوب می‌شود، در عین حال نشان‌دهنده سیاست عمل‌گرایانه ایران در قبال افغانستان است.

بررسی روابط جمهوری اسلامی با حکومت‌های مختلف افغانستان در چهار دهه گذشته نشان می‌دهد که تهران همواره در تلاش بوده تا با قدرت‌های مستقر در کابل، صرف نظر از ایدئولوژی یا دشمنی گذشته، روابط دیپلماتیک برقرار کند.

این سیاست، از دوران رژیم کمونیستی تا حکومت طالبان و پس از آن، همواره جنبه تاکتیکی داشته است. حتی پس از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۰ و روی کار آمدن حکومت جمهوری با حمایت غرب، ایران در عین حمایت از کابل، روابط اطلاعاتی خود را با طالبان حفظ کرد.

پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۱۴۰۰، ایران با حفظ سفارت خود در کابل و حمایت تبلیغاتی از این گروه، رویکردی مشابه را در پیش گرفت. اما این روابط به دلیل تضادهای تاریخی و ایدئولوژیک میان دو طرف، همچنان از سطحی تاکتیکی فراتر نرفته است.

در شرایطی که جمهوری اسلامی به دلیل تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های نظامی، توان ایفای نقش مؤثر در افغانستان را ندارد، ابزارهای کم‌هزینه‌ای نظیر تبلیغات فرهنگی و روابط اطلاعاتی در دستور کار قرار گرفته است. با این حال، حتی استفاده از زبان فارسی به‌عنوان یکی از ابزارهای نفوذ، به دلیل فشارهای طالبان کم‌رنگ شده است.

تحلیل‌گران معتقدند این سفر، نه یک تغییر استراتژیک، بلکه ادامه سیاست دیرینه ایران در تعامل با قدرت‌های حاکم در کابل است؛ سیاستی که بیش از آنکه بر پایه منافع مشترک پایدار باشد، بر مبنای مدیریت بحران و تهدیدات کوتاه‌مدت تعریف شده است.

دکمه بازگشت به بالا