از قومگرایی تا سود ممنوعیت کشت تریاک

تیم تحلیل و نظارت کمیته تعزیرات شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارش جدید خود در مورد افغانستان گفته است که گروه طالبان به سیاست های «پشتون محور» در دهه 1990 میلادی باز گشته اند.
بخش‌های این گزارش را صبح روز (شنبه، ۲۰ جوزا) نصیراحمد فایق، سرپرست نمایندگی افغانستان در سازمان ملل متحد در توییتر خود نشر کرده است.
در این گزارش آمده است که ساختار اداره‌ی طالبان بیشتر مبتنی بر سیاست حذف، «پشتون‌محور» و سرکوب مخالفان است. به نقل از گزارش، تنها پنج وزیر و نُه والی غیرپشتون از ۳۴ والی بیانگر سیاست «پشتون‌گرایی» سال‌های ۱۹۹۰ طالبان است.

تیم تحلیل و نظارت کمیته‌ی تعزیرات شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد که نشانه‌‌ی تأثیر رهبران طالبان مقیم کابل در تغییر پالیسی‌های این گروه وجود ندارد و امید تغییر در آینده‌ی نزدیک تا میان‌مدت‌ کم است.
این تیم در بخشی از این گزارش خود گفته است که اختلاف میان طالبان بر سر تقسیم سمت‌ها در ساختار دولت و ادارات محلی هم قابل ملاحظه است. به نقل از این گزارش، تضاد و منازعه بر سر پست‌های دولتی و کنترل بر منابع پولی، طبیعی و قاچاق مواد تجاری وجود دارد.
بر اساس اطلاعاتی که از اعضای کابینه و والی های طالبان موجود است، همه وزرا و والی ها، اعضای این گروه بوده اند و هیچ کسی خارج از این گروه، در کابینه و در پست ولایت، قرار ندارد.

این اولین بار است که سازمان ملل متحد تأیید می کند که گروه طالبان «سیاست پشتون محور و «حذف» سایر افغانستان از قدرت را پیشه کرده اند.
پیش از این شهروندان افغانستان بارها گروه طالبان را به اتخاذ سیاست قومی و مبتنی بر سرکوب و حذف اقوام غیرپشتون افغانستان متهم کرده بوند.
عبدالباری جهانی، سیاست‌مدار و شاعر پشتو‌زبان افغانستان، در نامه‌‌ سرگشاده‌ای به طالبان نوشت که رفتار این گروه باعث شده است که آن‌ها حتی حامیان پشتون خود را از دست بدهند. به گفته‌ جهانی، طالبان چنان قدرت را در انحصار دارند که به‌جز پشتون‌های قندهاری، جایی حتی برای پشتون‌های غیرقندهاری در میان آن‌ها وجود ندارد.
این سیاست‌مدار پشتون افغانستان که اکنون در آمریکا در تبعید به‌سر می‌برد، ۱۰ حمل (۳۰ مارس)، در نامه‌ای به طالبان تاکید کرد که تصاحب قدرت با زور امکان‌پذیر است، اما به گفته‌ او، تاریخ ثابت کرده است که نگه‌ داشتن قدرت از طریق زور، غیرممکن است.
جهانی خطاب به طالبان گفت که «شما هنوز نشئه و سرمست قدرت‌اید و چشم و گوشی برای دیدن و شنیدن حقیقت‌های کنونی افغانستان ندارید».
او در ادامه تصریح کرد: «مقابله با روشنفکران پشتون و همه‌ اقوام غیرپشتون در افغانستان و همین‌طور مقابله با همه‌ جهان تا قیامت امکان‌پذیر نیست. شما نشئه و سرمست قدرت‌اید و به همین دلیل، چشمان‌تان کور و گوش‌های شما کر است.»
او خطاب به گروه طالبان گفت: «قدرت در نظام فعلی شما نه تنها در اختیار پشتون‌ها است، بلکه به‌طور انحصاری در دست طالبان جنوب‌ غرب یا اصطلاحا در اختیار طالبان «لوی قندهار» قرار دارد».
به باور جهانی، تاوان اعمال و رفتار بد طالبان را همه‌ پشتون‌ها پرداخت خواهند کرد، چون همه‌ طالبان از قوم پشتون‌اند. او گفت که افغان‌های خارج از کشور به‌دلیل کردار طالبان از اسم پشتون خجالت می‌کشند.
او تاکید کرد:«تکرار می‌کنم که متاسفانه تاوان و ضرر حوادث ناگوار بعدی، متوجه پشتون‌ها است، زیرا همه شما پشتون هستید و روی حقوق سایر اقوام شریف افغانستان پا گذاشته‌اید و آن‌ها را تجرید کرده و به حاشیه رانده‌اید. هر فردی در جهان که اسم شما را می‌شنود، دیدگاه مساعدی به شما ندارد.»

همچنان طاهر زهیر، وزیر و والی حکومت پیشین گفته که افغانستان کشوری دارای اقوام، فرهنگ، زبان، سنت، عنعنات و مذاهب مختلف است و نیاز است که طالبان میکانیسم همبستگی اقوام و وحدت ملی را بیشتر از پیش تقویت کنند.
آقای زهیر که به تازگی از مقاومت علیه طالبان دست کشیده، در نخستین اظهار نظر رسانه‌ای خود گفته است که با توجه به «تبلیغات گسترده منفی» علیه طالبان در طول سال‌های گذشته، کنار آمدن، تعامل و اعتماد به این گروه قدری دشوار به نظر می‌رسید.

تداوم ارتباط با گروه های تروریستی؛
در این گزارش که تیم تحلیل و نظارت کمیته تعزیرات شورای امنیت سازمان ملل تهیه کرده، آمده است که روابط طالبان با گروه‌های تروریستی ازجمله القاعده و تحریک طالبان پاکستان همچنان برقرار است و این گروه‌ها یکدیگر را حمایت می‌کنند. شورای امنیت سازمان ملل پیش‌ازاین در گزارش‌هایی از برقراری روابط میان طالبان افغان و سازمان‌های تروریستی بین‌المللی ازجمله القاعده صحبت کرده است.
در گزارش ژوئن سال ۲۰۲۲ این سازمان آمده بود که ضمن برقرار بودن روابط میان طالبان و القاعده، حدود ۴۵۰۰ تن از اعضای تحریک طالبان پاکستان وارد افغانستان شده‌اند و از این کشور به‌عنوان پناهگاه برای راه‌اندازی جنگ در پاکستان استفاده می‌کنند.

در گزارش جدید شورای امنیت درباره فعالیت آزادانه گروه‌های تروریستی در افغانستان آمده است: «تعدادی از گروه‌های تروریستی، آزادی فعالیت بیشتری تحت حاکمیت طالبان دارند. آن‌ها از این فرصت استفاده می‌کنند و تهدید تروریسم در افغانستان و منطقه در حال افزایش است.»
در این گزارش از حرکت اسلامی ازبکستان متشکل از تروریست‌های ازبکستانی، حزب اسلامی ترکستان شرقی متشکل از تروریست‌هایی از سن کیانگ چین و جماعت‌ انصار‌الله متشکل از تروریست‌های تاجیکستانی، به‌عنوان گروه‌هایی نامبرده شده است که در افغانستان حضور دارند و از حمایت طالبان برخوردارند.
بر اساس این گزارش، نشانه های وجود که شبکه القاعده در حال احیای مجدد قابلیت عملیاتی خود می باشد، تحریک طالبان پاکستان به حمایت طالبان حملات شان را در داخل پاکستان انجام می دهند، جنگجویان خارجی در سرحدات افغانستان تهدیداتی را ایجاد کرده اند و عملیات های گروه داعش بیشتر، پیشرفته تر و مهلک تر شده است.

در این گزارش همچنین آمده است که تعدادی از گروه های تروریستی تحت حاکمیه گروه طالبان آزادی فعالیت بیشتری دارند و تهدیدات تروریسم در افغانستان و منطقه در حال افزایش است.
شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارش خود آورده است که «حضور جنگجویان خارجی که از طرف طالبان پناه داده می شود، تهدید در حال افزایش برای کشورهای همسایه افغانستان است.»
در این گزارش آمده است که طالبان روابط سنتی و دیرینه خود را با اکثر گروه های تروریستی منطقوی به شمول جنبش اسلامی ازبیکستان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، حزب اسلامی ترکستان و جماعت انصارالله پاکستان حفظ کرده اند.

افراد کلیدی طالبان و قاچاق مواد مخدر؛
بر اساس گزارش جدید سازمان ملل، درآمد حاصل از فروش تریاک افغانستان در سال 2021 میلادی 425 میلیون دالر بود، اما در سال 2022 میلادی، به 1.4 میلیارد دالر افزایش یافته است.
این گزارش نشان می‌دهد که کشت و تجارت مواد مخدر در افغانستان از زمان تسلط دوباره گروه طالبان بر این کشور، افزایش چشم‌گیر یافته است.
بر اساس این گزارش، در بیشتر از یک سال گذشته که طالبان در افغانستان حاکم بوده‌اند، کشت مواد مخدر 32 درصد افزایش یافته و به به 233 هزار هکتار زمین رسیده است.
تجارت و قاچاق مواد مخدر از افغانستان به کشورهای جهان، یکی از عوامل تداوم بی‌ثباتی در این کشور و رشد اقتصاد مافیایی بوده است.
اما به نظر می‌رسد که شبکه‌های قاچاق مواد مخدر با قدرت گرفتن گروه طالبان، توسعه یافته‌اند و اکنون در تلاش هستند که این تجارت را یکبار دیگر رونق دهند و مواد مخدر افغانستان را به بازارهای جهان برسانند.
بر اساس نکاتی که از این گزارش سرپرست نمایندگی افغانستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد منتشر کرده، افراد کلیدی طالبان هنوز در تولید و قاچاق مواد مخدر دخیل هستند.
در این گزارش آمده است که هنوز زود است که در مورد تأثیرات فرمان ممنوعیت کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر که توسط رهبر طالبان در ماه اپریل سال 2022 میلادی صادر شده است قضاوت کرد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارش خود اعلام کرد که با وجود صدور این فرمان از سوی رهبر طالبان، قیمت مواد مخدر و تولید میتاامفتامین افزایش یافته است.
این در حالی است که در روزهای اخیر بی بی سی و یک نهاد تحقیقی بریتانیایی به صورت مرتب ادعا کرده اند که کشت تریاک در افغانستان کاهش یافته است.
یکی از تعهدات گروه طالبان به جامعه جهانی، جلوگیری از کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان و از بین بردن اقتصاد مافیای حاصل از این تجارت سیاه بود.
در پی این تعهدات، در ماه حمل سال جاری خورشیدی، رهبر طالبان با صدور فرمانی، کشت و تولید مواد مخدر را ممنوع کرد و اعلام کرد که با افرادی که از این دستور سرپیچی کند، برخورد می‌شود.
رهبر گروه طالبان در این فرمان استعمال و انتقال، خرید و فروش، واردات و صادرات و کارخانه‌های تولید هرگونه مواد نشه‌آور همانند شراب، هیرویین، شیشه، تابلیتK و چرس را منع کرد.
اما گزارش جدید سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که این فرمان، در عمل از سوی نیروهای گروه طالبان نادیده گرفته شده است و کشت تریاک در سال جاری میلادی، پر رونق بوده است.

احتمال زیاد وجود دارد که فرمان رهبر طالبان یک فرمان سمبولیک و برای فریب اذهان عامه بوده باشد و سیاست اصلی این گروه را در قبال مبارزه با مواد مخدر، بازتاب ندهد.
در غیر آن صورت، چگونه ممکن است که کشت تریاک در افغانستان، 32 درصد افزایش پیدا کند و گروه طالبان هیچ اقدامی برای تطبیق فرمان رهبر شان انجام ندهند.
ضمنا سناد محرمانه استخباراتی امریکا که به تازگی از حالت طبقه‌بندی بیرون شده است، نشان می‌دهد که طالبان و رهبران این گروه در دهه ۹۰ میلادی، سود هنگفتی از کشت و تجارت مواد مخدر می‌بردند و حتا فرمان ملا عمر برای منع کشت تریاک باعث افزایش قیمت‌ها و سود بیشتر برای این گروه شد.

در ماه حمل امسال نیز طالبان کشت خشخاش را در افغانستان ممنوع کرد که در اثر آن نرخ تریاک در بازار هلمند و فراه چند برابر افزایش یافت.
به گزارش«انریدکت»، پایگاه انتشار اسناد غیرطبقه بندی شده، این اسناد «اداره تخمین استخبارات ملی امریکا» که در سال ۲۰۰۱ تهیه شده بود و اکنون توسط آرشیو امنیت ملی امریکا منتشر شده، می‌گوید که با روی کار آمدن طالبان در ۱۹۹۴ تولید مواد مخدر در افغانستان به صورت سرسام‌آوری افزایش یافت و طالبان با قاچاقچیان بین‌المللی مواد مخدر همدست شدند.
طبق تخمین این اداره، در سال ۲۰۰۰ افغانستان ۷۲ درصد تریاک جهان را تامین می‌کرد.

در شرح پیوند طالبان با بازار تجارت مواد مخدر آمده است که طالبان در این سال‌ها با «اتحاد کویته»، یک شبکه بین‌المللی مواد مخدر که با اسامه بن لادن نیز ارتباط داشت، همسو شد.
اتحاد کویته، ایتلافی میان سه گروه قدرتمند قاچاق مواد مخدر بود و این مافیای مواد مخدر از طالبان حمایت مالی می‌کرد و در استخدام جنگجو به این گروه کمک می‌کرد.
با ممنوع شدن کشت خشخاش در افغانستان در سال ۱۹۹۹ توسط فرمان ملا عمر، قیمت‌های مواد مخدر یکباره افزایش یافت. در اسناد محرم استخباراتی امریکا ادعا شده است که فرمان ممنوعیت ملا عمر هیچ تاثیری بر کاهش کشت و قاچاق تریاک یا خشخاش نداشت. رهبر طالبان در سال ۲۰۰۰ نیز دوباره کشت تریاک را ممنوع اعلام کرد.
درهمین حال وزارت داخله گروه طالبان از ایجاد طرح راهبردی 4 سال برای تأمین نظم و امنیت در شهرها و نیز مبارزه با مواد مخدر خبر داد.
به گفته منبع، در این راهبرد اعلام شده، شش هدف برای مبارزه با مواد مخدر در نظر گرفته شده و پیش‌بینی شده است که این شش گام میزان کشت، تولید، قاچاق و استفاده از مواد مخدر را در افغانستان کاهش دهد.
حسیب‌الله احمدی، رییس دفتر معاونت مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله طالبان، این شش مورد با توجه به تجارب دو سال اخیر در کنترل کشت، تولید، قاچاق و استفاده از مواد مخدر در نظر گرفته شده است .
احمدی به رسانه ها گفت: نخست تطبیق فرمان در رابطه به ممنوعیت کشت خشخاش است، افزایش عملیات‌ها بر ضد مواد مخدر در مرکز و ولایات، دایر کردن دوره‌های تخصصی در مرکز و ولایات، ایجاد هماهنگی میان اداره‌های دولتی و بخش خصوصی، انجام مطالعات در رابطه با مواد مخدر و ششم نیز ایجاد هماهنگی و فرصت همکاری با کشورهای همسایه و جهان در این راهبرد است.

با این پیشنه‌ی تولید، زرع و افزایش مواد مخدر در افغانستان، فهم رابطه تروریسم و مواد مخدر از باید‌های این فرایند خونین است. تریاک و مواد مخدر هسته اقتصادی تروریسم در منطقه را تشکیل می‌دهد. القاعده به‌عنوان بازوی اصلی طالبان و هزاران جنگجویان خارجی که در زیر چتر امنیتی طالبان زندگی می‌کنند، در گذشته و حال از مواد مخدر تغذیه کرده و ماشین جنگی خود را روی پا نگه‌داشته‌اند. در واقع تروریسم یک رابطه هم‌افزا با تولید و قاچاق مواد مخدر دارد.

بعد از سقوط نخست رژیم طالبان و خیزش دوباره‌ی مرده‌ریگ ایدیولوژی سیاه و افراط‌گرایی بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ طالبان با رویکرد گسترده‌ای به قاچاق مواد مخدر رو آوردند. آن‌ها تصور می‌کردند که با درآمد از مواد مخدر می‌توانند علیه امریکا و نظام پسابن بجنگند. طالبان از نظر نظامی هزاران جنگجوی خارجی را اسکان داده و مجهز کردند و از سوی دیگر صدها شبکه گسترده مواد مخدر را ایجاد کرده و هلمند و بدخشان و ننگرهار را به کانون اصلی مواد مخدر و تولید هیرویین تبدیل کردند.

طالبان در پاسخ به فشارهای سازمان ملل، خواهان کرسی افغانستان در این سازمان و همچنین به رسمیت شناخته شدن حاکمیت این گروه به‌عنوان دولت رسمی افغانستان است. تاکنون سازمان ملل متحد و دولت‌های جهان، طالبان را به‌عنوان دولت رسمی افغانستان به رسمیت نشناخته‌اند، اما همواره بر تعامل با این گروه، برای نظارت بر اوضاع افغانستان و پیشگیری از وقوع فاجعه بشری در این کشور تاکید می‌کنند.

حامیه نادری