آیا سازمان همکاری شانگهای برای اعضای این سازمان و کشورهای غیر اروپایی بیرون از حوزۀ نفوذ امریکا و اروپا، می تواند بدیل دنیای غرب باشد؟

سران و زمام داران سازمان همکاری شانگهای امروز در سمرقند ازبیکستان بیست و دومین نشست خود را در بحث بر سر مسایل بین المللی و منطقه ای برگزار کردند.

برگزاری نشست سران اعضای اصلی و ناظر این سازمان پس از حملۀ روسیه یک عضو مهم ورهبری سازمان مذکور بر کشور اوکراین که دوصد روز از این جنگ می گذرد، بسیار قابل توجه و مهم است.

به خصوص در این نشست که پوتین رئیس جمهور روسیه و شی جین پینگ رئیس جمهور چین شرکت دارند. مودی صدراعظم هند، ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و شهبار شریف صدراعظم پاکستان نیز به این نشست آمده اند.

سازمان همکاری‌های شانگهای سازمان منطقه‌ای است که در ۱۵ جون ۲۰۰۱ توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و بعد ازبیکستان تشکیل شد.
دلیل اصلی ایجاد این سازمان منطقه ای در واقع همکاری مشترک در مبارزه با تروریزم بین المللی که از این اصطلاح افراط گرایی اسلامی را منظور داشتند، قاچاق مواد مخدر، برقراری رابطۀ بیشتر تجارتی و اقتصادی میان هم و مقابله با نفوذ امریکا و ناتو در حوزۀ نفوذ خود شان به خصوص آسیای میانه بود.

هر چند که مقابله با نفوذ امریکا و غرب در شکل گیری و اهداف سازمان صراحت نداشت.

پس از سال ۲۰۰۱ سازمان همکاری شانگهای شماری دیگری از کشور ها را وارد این سازمان ساخت که بعضی از آن کشورها به عضویت سازمان مذکور در آمدند و بعضی دیگر به عنوان عضو ناظر پذیرفته شدند.

هند، پاکستان به عضویت اصلی این سازمان رسیدند. کشور های ایران، روسیه سفید، افغانستان و مغولستان اعضای ناظر سازمان همکاری شانگهای شدند. افغانستان در سال ۲۰۱۲ عضو ناظر سازمان شانگهای شد که هر سال در نشست این سازمان شرکت می کرد.

اما در نشست امروز سمرقند، افغانستان بنا بر تصاحب قدرت سیاسی توسط طالبان غیبت دارد و برای شرکت در این نشست دعوت نشده است. در حالی که ایران امروز تفاهمنامهٔ عضویت در سازمان همکاری شانگهای را امضا کرد و به نظر می رسد همچون هند و پاکستان به عضویت اصلی این سازمان برسد.

در این نشست بر سر افغانستان نیز بحث صورت می گیرد که بدون تردید در این بحث ها دیدگاه همیشگی این کشورها که تعامل با طالبان و تقاضا از طالبان برای وسیع ساختن پایه های حکومت در جهت شمولیت اقوام مختلف است، انعکاس دوباره خواهد یافت و برای شانه خالی کردن از کمک اقتصادی و مالی به افغانستان، امریکا را مسئول خرابی اوضاع معرفی خواهند کرد.

اما بحث مهم بر سر جنگ اوکراین خواهد بود که پوتین می خواهد حمایت و همسویی کشورهای عضو را بدست بیاورد.

به نظر نمی رسد که پوتین به چنین هدفی برسد و کشورهای عضو موضع یک پارچه در مورد سیاست روسیه اتخاذ کنند. با وجود آن، نشست دو روزۀ اعضای سازمان همکاری شانگهای در سمرقند برای پوتین و روسیه اهمیت فراوان دارد و می تواند بر سر مقابله با سیاست های غرب و امریکا حرف های خود را ارائه و تاکید کند.

نکتۀ قابل توجه دیگر این است که برخلاف نشست های پیشین سران سازمان همکاری شانگهای این بار چین و ایران موضع نزدیکتر با مسکو دارند و این می تواند برای پوتین مایۀ دلگرمی و خشنودی باشد.