تهیه شده توسط: غلام جیلانی ارسلان
پس از سقوط حکومت جمهوری افغانستان در 15 آگوست 2021، طالبان برای دومین بار کنترل افغانستان را به دست گرفت و این بار بیش از هر چیز در اعمال محدودیت بر زنان پیشگام بوده است.
این گروه با صدور بیش از 20 فرمان به طور سیستماتیک زنان افغان را محدود کرده است.
اگرچه رهبری طالبان از تامین تمام حقوق زنان تحت حاکمیت این گروه صحبت می کند، اما حقیقت آنطور که آنها می گویند نیست.
از سوی دیگر سرنوشت و آینده نامعلوم دانشجویان افغان در ترکیه؛ دانشجویان دختری که تحصیلات خود را به پایان رسانده اند به عنوان کارگر مشغول به کار هستند.
ده ها زن افغان که از دانشگاه های ترکیه فارغ التحصیل شده اند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند و نمی خواهند به افغانستان تحت حاکمیت طالبان بازگردند.
می خواستم از کنسولگری افغانستان در استانبول در مورد تعداد فارغ التحصیلان زن از دانشگاه های ترکیه که به دلیل ترس از طالبان نمی توانند به افغانستان بروند، اطلاعات بگیرم، اما موفق نشدم.
شمار زیادی از این دانشجویان از حکومت طالبان ابراز نگرانی کرده و می گویند که سال ها تلاش و سرمایه گذاری آنها برای ادامه تحصیلات عالی در خارج از کشور به هدر رفته و اکنون گرفتار شده و قربانی سرنوشتی مبهم و نامعلوم شده اند.
شبانه محمدی یکی از دانشجویان افغانستانی که در سال 1395 از طریق بورسیه دولتی به ترکیه آمده و تحصیلات عالی خود را در رشته اقتصاد به پایان رسانده است، می گوید: می خواستم پس از اتمام تحصیلات، منشأ خدمت به هموطنان دردمند باشم که متأسفانه. رژیم کشور من تغییر کرده است، گروه تروریستی طالبان به زور حکومت را به دست گرفته و فرصت تحصیل و کار را برای طبقه متوسط جامعه یعنی زنان محدود کرده و این باعث شد که دیگر به افغانستان فکر نکنم.
این دانش آموزان زندگی تحت حاکمیت طالبان را اسفبار و دردناک می دانند.
شگوفه اورگنج یکی دیگر از فارغ التحصیلان است که داستان های تلخی از شرایط زندگی در ترکیه دارد.
او می گوید که چون گرفتن جواز کار در ترکیه برای خارجی ها به خصوص برای افغان ها بسیار سخت است، به طور موقت در مشاغل مختلف مخفیانه کار می کند. او می گوید که زنانی که تحصیلات خود را به پایان رسانده اند و نمی توانند به افغانستان بازگردند، مجبورند به عنوان خیاط، نظافت کار در ادارات و یا پیشخدمت در رستوران ها کار کنند، زیرا کار آسان تری برای مهاجران وجود ندارد.
اگر به افغانستان برگردم مانند هزاران دختر تحصیل کرده در خانه خواهم ماند و در نهایت به دلیل ترس از قوانین طالبان مجبور به ازدواج اجباری خواهم شد.
پیش از حاکمیت طالبان ترکیه از جمله کشورهای بود که بیشترین بورسیه ها را به دانش آموزان افغان اختصاص میداد اما پس از به قدرت رسیدن طالبان بنظر میرسد که ترکیه دیگر علاقه‌ی برای فراهم ساختن بورسیه یا زمینه تحصیل به دانش آموزان افغانستانی ندارد.
سال گذشته شماری از دانشجویان زن افغان که به رخصتی تابستانی از اوزبیکستان به کشور برگشته بودند و بعداز سپری نمودن رخصتی میخواستند دوباره به اوزبیکستان بروند به دلیل نداشتن محرم شرعی به مشکلات فراوانی متقبل شده بودند که این مساله واکنش های گسترده یی به همراه داشت.
چندی پیش شماری از دانش آموزان افغان شامل زنان و فعالین که با درک شرایط زندگی در ترکیه میخواستند بشکل غیر قانونی به کشورهای اورپایی سفر کنند توسط پولیس ترکیه دستگیر شدند و از سرنوشت آنها فعلا معلومات در دسترس نیست.
ظاهر است این امر بالای روح و روان دانش آموزان مهاجر تاثیر گذاشته است.
هوا جان سید رئیس امور زنان انجمن تعلیمی، فرهنگی و خیریه ترکستان ایللری میگوید که روزانه ده‌ها دختر خانم بخاطر یافتن کار مطابق مسلک شان نزد او مراجعه میکنند اما تا که تابعیت ترکیه را نداشته باشند دفاتر یا موسسات آنها را به کار نمیگیرد بنابراین آنها مجبور استند به صورت موقت کار کنند. او از دفاتر بین المللی مقیم ترکیه و نهادهای حامی زنان میخواهد در پروژه های مهاجرتی خویش از بانوان فارغ شده از دانشگاهای ترکیه که فعلا بی سرنوشت هستند کار بگیرند.
از سوی دیگر شهرزاد اکبر رئیس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفت: «در واقع تمام موارد نقض حقوق بشر به صورت گسترده و نظام مند علیه زنان که اعمال میشود مصداق جنایت علیه بشریت است از طرف طالبان.»
خانم اکبر اقدامات طالبان علیه زنان را یک نقض عمده حقوق بشر میداند.
همواره نگرانی ها در مورد شرایط زنان افغان وجود داشته اما پس از به قدرت رسیدن گروه طالبان در افغانستان این نگرانی ها به شدت افزایش یافته است.
تلاش کردم در موارد دیدگاه مقامات طالبان را نیز داشته باشم اما موفق نشدم.
اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۹۶۶ که از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی حقوق بشرند، حق آموزش برای همه انسان‌ها را تایید و حمایت کرده و دولت‌ها را مکلف ساخته‌اند تا زمینه دسترسی این حق را فراهم سازند.
مهم‌ترین سند بین‌المللی که حق آموزش را به‌عنوان حق بنیادین بشر تایید و حمایت کرده، اعلامیه جهانی حقوق بشر است. این اعلامیه که در دهم دسامبر ۱۹۴۸ تصویب شده، آموزش را حق همه انسان‌ها میداند.
همچنین حق کار و ایجاد زمینه های کاری به اندازه‌اي اهمیت دارد که در ماده (23) اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز از آن سخن گفته شده است؛ این ماده میگوید: «هرکس حق دارد کار کند،کارخودرا آزادانه انتخاب کند، شرایط منصفانه ورضایت‌بخشی برای کارخواستار باشد ودرمقابل بیکاری موردحمایت قرارگیرد».
بنابراین حق بر اشتغال و حق بر داشتن شغل و آزادی انتخاب شغل در اسناد بین‌المللی حقوق بشر شناسایی شده است و دولت‌ها نه تنها نمی‌تواند از زیر بار این تکلیف مهم شانه خالی کند؛ بلکه باید در مقابل عملکرد خود پاسخگو باشد. اما متاسفانه طالبان زنان افغان را از همه حقوق شهروندی خصوصا حق کار محروم ساخته و آنها را به خانه ها زندانی نموده اند.
به گفته کارشناسان این همه مشکلات و معضلات که افغانها به آن روبرو هستند مسببش هم سیاست مداران قبلی میباشد که بدون درک عمیق مملکت را به باد دادند درنتیجه همه دست آوردهای بیست ساله به هدر رفت. که مساله باعث شده است که صدها جوان تحصیل کرده در کشورهای خارجی که از بودجه دولت درس خوانده اند نمیتوانند به کشور برگردند و آموخته های علمی خویش را در راه پیشرفت و آبادی کشور خرچ کنند.
فرمان و یا اقدامات طالبان علیه زنان متشکل از چهار حوزه اصلی میباشد: محدودیت حضور یا فعالیت در فضای عمومی، محرومیت از سیاست، ممنوعیت ادامه تحصیل و محدودیت در حق کار.
درحالیکه در دوره های نظام جمهوریت زنان شماری از کرسی های پارلمان را بدست گرفتند، به عنوان وزیر و سفیر منصوب شدند، بعدها هم به عنوان والی و رئیس در بسیاری از نهادها و ادارات کلیدی خدمت میکردند.
