حذف تدریجی خبرنگاران زن؛ وضعیت خبرنگاران زن به کدام سمت می رود؟

تعطیلی بیشتر رسانه ها در افغانستان و کنار گذاشتن زنان از فعالیت های رسانه ای یکی از پیامدهای جدی به قدرت رسیدن طالبان در این کشور است.

در بیشتر مناطق افغانستان، زنان مجبور شده اند از فعالیت در رسانه ها دست بکشند. زیرا فشار طالبان هر روز بیشتر می شود.

ضرب و شتم، تهدید و دستگیری زنان خبرنگار در افغانستان مواردی است که باعث نگرانی جدی جامعه محلی، نهادهای حقوق بشری و سازمان های حامی حقوق خبرنگاران شده است.

سرکوب زنان خبرنگار در افغانستان از طریق تهدید آشکار صورت می گیرد. با این حال، مینا حبیب، خبرنگار زن افغان، از معدود خبرنگاران زن در کشور است که به دلیل تهدیدهای جدی رژیم حاکم، به فعالیت های خبرنگاری خود ادامه می دهد.

مینا حبیب، یک خبرنگار زن افغان که پس از روی کار آمدن رژیم طالبان، به خیابان رفت تا اخبار کنفرانس زنان معترض را پوشش دهد تا درخواست های آنها را که عمدتاً برای حقوق زنان از جمله آزادی، حق تحصیل بود، منعکس کند. اما در جریان کنفرانس، طالبان به معترضان و خبرنگاران حمله کردند و در این میان دوربین ویرا را شکستند، او را کتک زدند و به قول خودش با خود بردند.

خانم حبیب می گوید که در آخرین مورد به او اخطار داده شد که از کار خبرنگاری دست بردارد و مانند زنان دیگر در خانه سکوت کند. او می گوید نمی خواهد صدایش خاموش شود.

او می‌گوید تلاش می‌کنم صدای خبرنگاران زن در کشور خاموش نشود، او همچنین می‌گوید که همیشه به خاطر مصاحبه با رسانه‌های دیگر مورد تهدید و سرکوب قرار گرفته‌ام، به گفته خودش این تلاش‌ها و تهدیدها عزم اوست. خانم حبیب نمونه ای از صدها خبرنگار زن در افغانستان است که اکنون در خانه می مانند و یا مجبور به ترک کشور شده اند.

از زمانی که طالبان کنترل کشور را به دست گرفتند، محدودیت های سنگینی را بر فعالیت خبرنگاران زن اعمال کردند. تلاش های مکرر نهادهای بین المللی برای حل این مشکل تاکنون موثر واقع نشده است. اما مسئولان این گروه همچنان فشارهای وارده بر کار زنان خبرنگار را رد می کنند و می گویند که زنان می توانند در زمان هایی که خودشان تعیین می کنند و با رعایت موازین شرعی که توسط (امارات اسلامی) تعریف شده است، به کار روزنامه نگاری ادامه دهند.

ذبیح الله مجاهد، یکی از مقامات بلندپایه طالبان به ما گفت که در زمینه فعالیت زنان هیچ مانعی وجود ندارد و زنان در واقع کار می کنند. وی افزود که زنان باید از شرایط و قوانین تعیین شده توسط طالبان تبعیت کنند. پس از روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور، قانون 11 ماده ای روزنامه نگاری را منتشر کردند که بر اساس آن هرگونه گزارشی که بتواند بر افکار عمومی تأثیر منفی بگذارد، ممنوع و غیرقانونی تلقی می شود.

از زمان سقوط افغانستان به دست طالبان، بیش از هشتاد درصد خبرنگاران زن شغل خود را از دست داده اند. آنها به دلیل افزایش تهدیدها و فشارهای رژیم حاکم، کشور را ترک کردند و یا مانند سایر زنان مجبور به ترک وظایف خود شدند. این وضعیت باعث نگرانی شدید سازمان های حامی روزنامه نگاران شده است.

محمد کریم، رئیس نی، یک نهاد حامی خبرنگاران مستقل در افغانستان، می گوید که آنها شاهد موارد زیادی بوده اند که زنان مجبور شده اند در خانه های خود پنهان شوند و نمی توانند به کار خود به عنوان خبرنگار ادامه دهند. او می گوید: این وضعیت نگران کننده است، شاید در آینده نزدیک شاهد هیچ خبرنگار زن در کشور نباشیم.

در حال حاضر تعداد انگشت شماری از خبرنگاران زن تنها در کابل و چندین شهر بزرگ افغانستان که مشمول قانون یازدهم روزنامه‌نگاری مادی طالبان هستند، فعالیت می‌کنند.

با توجه به چالش‌های موجود در دولت گذشته، آزادی بیان و حضور پررنگ زنان در رسانه‌های مختلف افغانستان یکی از دستاوردهای دولت و جامعه جهانی در دو دهه گذشته به شمار می‌رفت. اما با آمدن طالبان، زنان شاغل در این عرصه شغل خود را از دست دادند. گفته می شود که بیشتر این زنان نان آور خانواده بوده و سال ها در این بخش کار کرده اند.

محمد بشیر انصاری، رئیس پیشین کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان در شمال کشور می گوید که محرومیت زنان از این بخش فلج کننده است، زیرا معتقد است که عدم حضور زنان در مطبوعات نوپا کشور باعث سقوط این بخش شده است. خبرنگاران زن علاوه بر نمایندگی نیمی از جامعه، نان آور خانواده خود نیز بودند.

حجت‌الله مجددی، رئیس اتحادیه روزنامه‌نگاران آزاد افغانستان نیز محدودیت‌های اعمال شده برای زنان خبرنگار را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: «آن‌طور که انتظار می‌رود فضای کار برای زنان وجود ندارد، مقرراتی برای زنان وجود دارد که باید در آن ماسک بزنند. رسانه های تصویری و با مردان برنامه ریزی نکنید و در صورت لزوم باید از طریق اسکایپ انجام شود.منابع اتحادیه روزنامه نگاران آزاد افغانستان نشان می دهد که دو سال قبل از تحولات از 12000 کارمند رسانه، 2833 نفر زن بودند و اکنون این تعداد. به 601 کاهش یافته است.

با تعلیق کمک های بین المللی و فشار حساب شده طالبان بر رسانه ها، بیش از نیمی از رسانه های فعال در کشور بسته شده و در این میان، کارمندان زن بیشتر وظایف و سمت های خود را از دست داده اند.

اخیراً مرگ مرموز یک یوتیوبر به نام حورا سادات در کابل و دستگیری چند فعال زن توسط طالبان، خبرنگاران زن را بیش از پیش نگران کرده است. شماری از خبرنگاران زن که نمی خواهند نامشان فاش شود، می گویند که از ترس دستگیری و محاکمه شدن توسط طالبان، با وجود اینکه می توانستند از خانه به عنوان خبرنگار کار کنند، نتوانستند در این اداره کار کنند.

چندی پیش، کمیسیون مستقل حقوق بشر اعلام کرد که طالبان به طور عمدی و برنامه ریزی شده حملاتی را علیه رسانه ها انجام داده است که منجر به عواقب خطرناک و مخرب خواهد شد.

همچنین فدراسیون جهانی روزنامه نگاران، سازمان های حامی خبرنگاران مستقل و برخی سازمان های بین المللی، اقدامات روزافزون طالبان در زمینه آزادی بیان را محکوم کرده و نگرانی عمیق خود را از این وضعیت ابراز کرده اند.

همچنین نهادهای مرتبط از طالبان خواسته اند تا هرچه زودتر از این زورگویی و فشار بر خبرنگاران زن دست بردارد و گزارش های متعددی نیز از محدودیت های اعمال شده از سوی طالبان بر خبرنگاران زن توسط برخی نهادهای بین المللی منتشر شده است. اما طالبان همیشه آن را رد کرده اند.

نهادهای حقوق بشری و فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران همواره نسبت به امنیت ملی روزنامه «زنگر زن» در افغانستان ابراز نگرانی کرده و طالبان را محکوم کرده اند. تاکنون تمامی اقدامات نهادهای مرتبط بی نتیجه بوده است و تعداد انگشت شماری از بانوان خبرنگار در چند شهر بزرگ کشور به چالش های موجود مشغول هستند و دغدغه حذف 100 درصدی این قشر همواره به عنوان یک موضوع جدی مطرح می شود.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.