بیش از دو سال از حکومت طالبان در افغانستان می گذرد، شرایط رسانه ها همچنان سخت تر می شود. طالبان رسانه ها و خبرنگاران را دشمنان غیرمسلح خود می دانند و از این رو با کارمندان رسانه ها مانند مخالفان خود رفتار می کنند.
خشونت، تهدید، دستگیری های خودسرانه، ضرب و شتم و سانسور شدید علیه رسانه ها، تعدادی از نهادهای حمایتی رسانه ها را نگران کرده است. آنها با اعلامیه هایی به شدت از ادامه بازداشت ها و اعمال محدودیت های جدی برای رسانه ها و خبرنگاران ابراز نگرانی کرده اند.
سازمان های حامی رسانه ها در افغانستان می گویند که خبرنگاران و سردبیران رسانه های تحت حاکمیت طالبان برای زنده ماندن مجبورند از دستورات این گروه پیروی کنند. آنها هنوز هم مجبور به خودسانسوری هستند.
تعداد قابل توجهی از خبرنگاران در دو سال گذشته به دلیل تنگ شدن فضای کار روزنامه نگاری، ترس از شکنجه و دستگیری افغانستان را ترک کرده اند. معاذالله سلطان‌اوغلو از جمله خبرنگارانی است که مجبور به ترک کشور شده است. او که با مشکلات فراوان و عبور از جاده های غیرقانونی و مرگبار مواجه شده بود، خود را به صورت قاچاق به ترکیه رساند.
اما اینجا هم زندگی شاد و راحت ندارد. او می گوید که هر روز را از ترس دستگیر شدن توسط پلیس ترکیه می گذراند و نگران است که دوباره به کشور بازگردانده شود. او خود وضعیت خود را اسفناک توصیف می کند.
نهادهای بین المللی از جمله سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه ای نسبت به آینده رسانه ها در افغانستان ابراز نگرانی کرده اند. بسیاری از خبرنگاران افغانستان به دلیل بسته شدن رسانه ها و کمبود بودجه و یا به دلیل شرایط تحمیل شده از سوی رژیم حاکم مجبور به ترک شغل خود شده اند.
خصوصاً این شرایط برای خبرنگاران زن بسیار وحشتناک توصیف شده است. زنان خبرنگار به دلیل محدودیت های کاری بیشتر از جمله پوشش خبری، اجرا نکردن برنامه با مردان، عدم شرکت در برنامه های تفریحی و تهدید مستقیم این گروه نتوانستند به شغل خبرنگاری خود ادامه دهند. اکنون رسانه ها در اکثر شهرها هیچ خبرنگار زن ندارند.
شبنم رسولی یکی از خبرنگارانی است که اکنون با آمدن رژیم طالبان در خانه نشسته و از آینده مبهم خود رنج می برد. او می گوید با وجود اینکه در گذشته حامی خانواده اش بوده و آرزوهای زیادی داشته، حالا باید با ترس و ناامیدی در خانه بنشیند. شبنم انتظار دارد نهادهای نظارتی رسانه ها و نهادهای حمایت از خبرنگاران به وضعیت خود برسند.
زنان گزارشگر، مجری و حتی مهمانان آنها نمی توانند بدون حجاب و پوشش کامل در تلویزیون ظاهر شوند. با این حال، زنان و مردان نمی توانند همزمان برنامه ها را اجرا کنند. بسیاری از مقامات طالبان با زنان مصاحبه نمی کنند.
زنان روزنامه نگار اجازه ورود و حضور در اکثر نهادها و محافل دولتی را ندارند. بنابراین اکثر خبرنگاران زن شغل خود را ترک کرده و حتی مجبور به ترک کشور شده اند. سامیه ولی زاده یکی از خبرنگارانی است که مجبور به ترک کشور شده است.
اومی می‌گوید که دستگیری‌های خودسرانه و عدم پاسخگویی طالبان، آینده مطبوعات افغانستان را مبهم کرده است که او را مجبور به مهاجرت کرده است.
حجت الله مجددی ریس اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان نیز می گوید، شرایط وضع شده توسط حاکمان فعلی، کار خبرنگاران زن را در حد محدود کرده است که آنان تنها در چند شهر بزرگ و رسانه های محدود فعالیت دارند و بس.
همچنان روزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان حمله بر خبرنگاران را غیرقابل قبول عنوان کرده و گفته بود که خبرنگاران برای انتشار اخبارشان مجبور به اتخاذ تصمیماتی بر اساس ترس هستند و نه براساس منافع عمومی.
یونیسکو که بر وضعیت مطبوعات و آزادی بیان در کشور نظارت دارد، نگرانی در مورد اثر بخشی و کیفیت کار رسانه ی، ازعدم تربیه کدر های مسلکی و مدیران تازه رسانه دارد.
این نهاد معتقد است که بهبود مهارت های روزنامه نگاران برای ترویج فضای رسانه ی که به ارزش های حقوق بشر و توسعه پایدار منجر می شود، ضروری است. در شرایط کنونی بستر مناسب برای بلند بردن ارتقای ظرفیت خبرنگاران وجود ندارد.
از سوی دیگربسته بودن فضا برای کار رسانه یی، عدم دسترسی به معلومات که یکی ازعناصر اصلی یک جامعه آزاد پنداشته شده، نقض آشکار حقوق بشری تلقی می شود.
شهرزاد اکبر ریس کمیسیون مستقل حقوق بشر در زمان جمهوریت به این باور است که رعایت حقوق بشر دریک جامعه بسته خیلی دشوار است او می گوید” ما در افغانستان شاهد فشارهای روز افزون بر مطبوعات و اطلاع رسانی استیم که درچنین شرایط تامین حقوق شهروندان نا ممکن است”.
طالبان بعد از تصرف کامل افغانستان در نخستین اقدام خود، قانون ۱۱ ماده ای را نشر کردند که به باور برخی از کارشناسان، سنگ تمامی بر فعالیت آزاد اطلاع رسانی در افغانستان گذاشت. در قانون متذکره گفته شده است که رسانه ها حق نشر مطالبی غیر اسلامی، ضد ارزش های ملی و توهین کننده و مسایل که برضد نظام حاکم باشد را، ندارند.
کارشناسان امور مطبوعات می گویند، با پابرجا بودن نظام کنونی طالبان در افغانستان، همه ی فعالیت های نهاد های بین المللی و مردم جهت تقویت و حمایت از آزادی بیان، کار ساز نیست. آنان بدین باور اند که فعالیت رسانه ها بدین شیوه به نحوی به بلند گو و منبع تبلیغاتی برای رژیم حاکم مبدل شده است.
محمد داود ناجی روزنامه نگار و و کارشناس، می گوید طالبان هیچ نوع باور برای آزادی مطبوعات و رسانه ندارند و هرنوع تلاش و کوشش برای اصلاح ذهنیت این گروه سودی نخواهد.
اگرچه فشارها بر مطبوعات، نقض قانون مطبوعات، آزادی بیان آشکارا توسط دولت طالبان انجام می شود. اما این گروه وجود هرگونه تهدید و سانسور از سوی خود را انکار می کند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی و یکی از مقامات ارشد گروه طالبان می گوید که خبرنگاران می توانند آزادانه با رعایت اصول و قوانین حکومت طالبان به کار خود ادامه دهند. وی می گوید که طالبان از رسانه های داخلی افغانستان حمایت می کند و هر خبرنگار می تواند با رعایت اصول تعریف شده (از سوی حکومت طالبان) به فعالیت های خود ادامه دهد.
طالبان که خود در بیست سال جمهوریت از آزادی بیان و حضور رسانه‌ها بهره مند بودند و رسانه‌ها برای تعادل اخبار خود پیوسته صدای آنها را نشر کرده بودند، بعد از پیروزی به سراغ همین رسانه‌ها رفتند و تعداد کثیری از روزنامه‌نگاران را بازداشت ، تهدید و لت و کوب کردند. به گزارش خبرنگاران بدون مرز، پس از حاکمیت این گروه در افغانستان بیشتر از ۲۱۳ تن از خبرنگاران بازداشت شده اند.
نهاد حمایت کننده رسانه های آزاد افغانستان (نی) این وضعیت را بشدت خطرناک توصیف می کند و می گوید که آنها با برخورد های خودسرانه و غیر مسلکی با رسانه ها، شاهد نابودی تدریجی آزادی بیان و مطبوعات نوپا در کشور استند.
محمد ظریف کریمی مسول این نهاد در افغانستان می گوید، در جریان دو سال گذشته کار و فعالیت حدود پنجا در صد از مجمع رسانه ها درین کشور تعطیل شده اند. او می گوید از حدود بیشتر از پنجصد رسانه در افغانستان نیم آن بنابر شرایط وضع شده، فعالیت های خود را متوقف نمودند. آقای کریمی هوشدار می دهد که اگر محدود های روز افزون ادامه یابد، کار رسانه ی و آزادی مطبوعات روبه نابودی خواهد گذاشت.
آر اس اف یا گزارشگران بدون مرز در گزارش سالانه خود شمار خبرنگارانی را که در جریان یک سال گذشته در افغانستان کشته شده اند را، سه تن اعلام نمود.
گزارشگران بدون مرز همچنان گفته اند با وضع محدودیت ها، بازداشت های خودسرانه، تهدید و لت کوب های بی موجب باعث شده است که حدود دو بر سه کارکنان رسانه ی در افغانستان ترک شغل بکنند.
آزادی بیان که یکی از دستآورد های مهم دو دهه گذشته افغاستان تلقی می شد، حالا با گذشت دو سال نام این کشور تقریبا از همه ی پلتفرم های مهم جهانی حذف شده است.
در جریان سال گذشته نام افغانستان از ایتلاف جهانی آزادی بیان حذف و عضویت این کشور درین نهاد لغو شد. همچنان افغانستان در میان ۱۸۰ کشور از رده ۱۲۲ به رده بندی ۱۵۶ سعود نمود.
بربنیاد آمارهای رسمی، افغانستان پیش از تسلط طالبان بر این کشور دارای نزدیک به ۵۵۰ رسانه فعال بود. بیش از ۴۰۰ تلویزیون و رادیو و ده‌ها رسانه چاپی و آنلاین در این کشور فعالیت می‌کردند.
این آمارها نشان می‌دهند که ۱۱هزارو ۸۵۸ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در این رسانه‌ها مصروف کار بودند. از این میان ۷هزار ۷۵۶ تن‌شان خبرنگار و بیش از ۲ هزار تن‌شان خبرنگاران زن بودند.
اما با رویکار آمدن دوباره طالبان بر افغانستان در ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱ میلادی، رسانه‌ها در افغانستان دوباره وارد یک فضایی تاریک شدند، فضایی پر از ترس، خشونت سرکوب و سانسور.
چنان که بر بنیاد آمارهای گزارشگران بدون مرز و دیگر نهادهای پشتیبان رسانه‌ها تاکنون آمده است، بیش از ۵۰ درصد کل رسانه‌ها در افغانستان بسته شده اند و بیش از ۸ هزار خبرنگار و کارمند رسانه‌ای افغانستان شغل شان را از دست داده‌اند.
این آمارها نشان می‌دهند که پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان تاکنون ۳۱۸ رسانه از فعالیت بازمانده‌اند و به گفته نهادهای پشتیبان رسانه‌ها بیش از ۲۰ درصد دیگر در آستانه بسته شدن هستند.
۸۵ درصد خبرنگاران زن در افغانستان کارشان را از دست داده اند.
درپهلوی بازداشت، تهدید و لت کوب خبرنگاران، عمده ترین محدودیت های که طالبان تا الحال بررسانه وضع کرده اند، ممنوع قرار دادن پخش سریال های خارجی حتی با محتوای اسلامی وپخش موسیقی در تلویزیون ها و رادیو ها.
همچنان گروه طالبان بازپخش برنامه های رسانه های خارجی را در رسانه های افغانستان ممنوع قرار دادند. زنان از نقش داشتن در برنامه های تفریحی و تمثیلی ممنوع قرار داده شده اند. محل کار و رفت و آمد خبرنگاران زن و مرد جدا ساخته شده است و در صورت اجرای برنامه صورت زنان کاملا پوشیده باشد و باید ماسک بزنند.
نهاد های بین المللی و پشتیبان رسانه ها با ارایه آمار و ارقام درشت از خشونت ها علیه خبرنگاران وبا نشر اعلامیه های مطبوعاتی نگرانی خود را از وضعیت رسانه های افغانستان ابراز نمودند.
سازمان ملل متحد و سازمان عفو بین الملل به مناسبت روز جهانی ازادی مطبوعات از وضعیت ناگوار رسانه ها و خبرنگاران در افغانستان ابراز نگرانی کرده و از طالبان خواسته اند که به آزادی بیان احترام بگذارند. اما تا اینجای کار تمامی سعی و تلاش های نهاد ها کار ساز نبوده اند.
شما باید داخل شوید برای نوشتن دیدگاه.