اختلافات غلجایی‌ها و درانی‌ها میان طالبان؛ پایتخت در کابل و قدرت در قندهار

به تازگی مارکس پوتزل، نماینده ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد در افغانستان در جلسه شورای امنیت این سازمان گفته است که: «رابطه بین کابینه در کابل و هیبت الله آخند زاده، رهبر طالبان، مستقر در قندهار، همچنان نامشخص است.»

او افزوده که: «طالبان با نادیده گرفتن شایعات مداوم در مورد اختلافات داخلی، خود را به عنوان یک نهاد حکومتی یکپارچه و منسجم معرفی می‌کنند. کابینه مستقر در کابل به طور منظم تشکیل جلسه می‌دهد و نتایج این جلسات به طور علنی توسط مقامات رسمی گزارش می‌شود.»

به گفته نماینده ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان: «شیوه‌های حاکمیت با فرمان و از طریق تصمیم گیری‌های سیاسی که مطابق با اسلام و سنت‌های افغانی اعلام شده است، حقوق و آزادی‌های اساسی بشر را به ویژه برای زنان و دختران، محدود تر کرده است.

سخنان نماینده ویژه سازمان ملل متحد در مورد نامشخص بودن رابطه بین کابینه طالبان در کابل و رهبر آنها در قندهار، نشان می‌دهد که مرکز اصلی قدرت این گروه، به دلیل فتواها و دستوراتی که صادر می‌شود، کابل نیست، بلکه شهر جنوبی قندهار است.

نزاع سیاسی در حال حاضر بین دو گروه از طالبان است؛ گروه موسوم به «قندهاری‌ها» از پشتون‌های درانی در جنوب و شبکه حقانی، از پشتون‌های علجائی در شرق افغانستان.

اما نشانه‌های زیادی می‌گوید که تاکنون، مرکز اصلی قدرت و کنترل قدرت، قندهار بوده است و ملا هبت الله آخندزاه، از این شهر جنوبی، اموارات کشور را کنترل می‌کند.

جلسات سرنوشت ساز قندرها

این اولین بار نیست که از اختلافات درونی جناح های مختلف طالبان، مقامات سازمان ملل، گزارش می‌کند و روابط بین رهبر طالبان و اعضای کابینه را نامشخص می‌خواند.

در ماه اپریل، معاون نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان گفت که وضعیت حکومت داری در افغانستان «مبهم» و تصامیم عمده به جای کابینه، در بیرون از آن و جایی دیگر در ساختار طالبان گرفته می‌شود.

این گزارش‌ها، نشان از اختلاف جدی و دوام دار بین جناح‌های مختلف طالبان است، اما در یک سال گذشته هر بار که اختلافات در کابل اوج گرفته است، آنها به قندهار مراجعه کرده‌اند تا راهی برای حل این اختلافات پیدا کنند که نشانگر مرکزیت قندهار برای گروه طالبان است.

در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ میلادی، زمانی که طالبان تازه کابینه سرپرست خود را اعلام کرده بودند، از درگیری فزیکی بین ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست وزیر طالبان و خلیل الرحمن حقانی، سرپرست وزارت امور مهاجرین آنها و عموی سراج الدین حقانی و درگیری نظامی افراد شان، گزارش شد.

بعد از این گزارش‌ها، ملا عبدالغنی برادر با ناراحتی به قندهار رفت و برای مدت زیادی، از انظار عمومی و جلسات رسمی غایب بود؛ اما در نهایت با پا در میانی یکی از افراد نزدیک به رهبر طالبان، به کابل بازگشت و کارش را آغاز کرد.

بازگشت ملا برادر از قندهار اما پایان اختلافات داخلی اعضای ارشد حکومت سرپرست طالبان نبود. اختلافات میان ملا عبدالغنی برادر، سراج الدین حقانی و ملا محمد یعقوب باعث شد که بار دیگر تمام اعضای کابینه طالبان به قندهار بروند و در حضور ملا هبت الله، راهی برای حل اختلافات جستجو کنند.

جلسه کابینه حکومت سرپرست طالبان که معمولا روزهای دوشنبه هر هفته در ارگ، مقر رؤسای جمهور افغانستان، برگزار می‌شد و چند ساعت بیشتر طول نمی‌کشید، از ۲۱ تا ۲۳ مارچ سال جاری میلادی در قندهار برگزار شد.

بر اساس اطلاعات منابع معتبر، یکی از اهداف این جلسه سه روزه، حل اختلافات داخلی بین اعضای ارشد حکومت طالبان بود.

علاوه براین، در ۲۷ اسد نیز این گروه یک «نشست بزرگ مردمی» در شهر قندهار برگزار کردند که در آن ملا هبت الله، حضور یافت و سخنرانی کرد.

بعد از این نشست بود که ملا هبت الله، تغییرات گسترده نظامی و سیاسی در کابینه اعمال کرد و با دستور مستقیم خود، فرماندهان نظامی در ولایت پنجشیر و بغلان را تغییر را داد.

جایگاه قندهار برای طالبان

رهبران سنتی طالبان که عمدتا از جنوب افغانستان هستند، به شهر قندهار تعلق خاطر عاطفی دارند و می‌توان گفت «پایتخت مردمی» آنها در این شهر مستقر است.

طالبان به شهر قندهار به عنوان خواستگاه این گروه و محل آغاز مبارزه خود نگاه می‌کنند و تصامیم مهم خود را به صورت نمادین در این شهر اتخاذ می‌کنند.

بعد از تسلط طالبان بر افغانستان، بیشتر رهبران طالبان ابتدا به شهر قندهار وارد شدند و سپس از قندهار به کابل، پایتخت رسمی افغانستان، آمدند.

جدا از این، قندهار به عنوان یک زون مهم اقتصادی افغانستان، برای طالبان از جایگاه مهم اقتصادی برخودار است و یک مسیر ترانزیتی حیاتی به شمار می‌رود.

این گروه سالها از مسیرهای ترانزیتی قندهار برای تجارت مواد مخدر استفاده کرده‌اند و منابع مالی هنگفتی از این طریق جمع آوری کرده‌اند که در تداوم حیات سیاسی و نظامی آنها، اثر گذار بوده است.

بسیاری از متنفذان، سیاست مداران سنتی و تاجران بزرگ متعلق به قوم درانی، در شهر قندهار حضور دارند و از این لحاظ، جناح قندهاری‌های طالبان، این شهر را به عنوان یک پایگاه سنتی خود، حفظ کرده‌اند و به آن اهمیت قائل هستند.

اختلافات داخلی با وجود اینکه در بین جناح های مختلف گروه طالبان در حال اوج گرفتن است، اما مشخص نیست که آیا سرانجام این اختلاف به جدایی‌ها و درگیری‌های نظامی خواهد انجامید یا اینکه رهبر طالبان به عنوان ارشدترین مقام این گروه، قادر به کنترل آن خواهد شد.

اما بدون تردید، کنترل اختلافات بدون توجه به خواست‌های پشتون‌های شرق افغانستان، به ویژه شبکه حقانی، برای رهبر طالبان و مقامات ارشد این گروه، دشوار خواهد بود.