طالبان و حقوق بشر؛ از نقض گسترده تا انکار گزارش‌های بین‌المللی
از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، وضعیت حقوق بشر در این کشور هر روز رو به وخامت بوده است و بر اساس گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در افغانستان، اکنون شهروندان این کشور در دام یک «بحران حقوق بشری» گیر کرده‌اند.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در افغانستان روز گذشته در پنجاه و یکمین نشست شورای حقوق بشر این سازمان، نخستین گزارش مفصل خود را در مورد وضعیت حقوق بشر در زیر سلطه طالبان ارائه کرد.
آقای بنت که بعد از تعیین شدن به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل، مدتی در افغانستان بسر برده و به شماری از ولایات این کشور سفر کرده است، وضعیت افغانستان را «تاریک» توصیف کرده است.
او از عقب‌گرد خیره‌کننده زنان و دختران در زمینه‌های حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از زمان به قدرت رسیدن طالبان به شدت ابراز نگرانی کرده است و با اشاره به سرکوب آزادی بیان، خبرنگاران، گروه‌های قومی و مذهبی و مخالفان طالبان گفته است که این کشور در حال نزول به سمت «استبداد» است.
گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در گزارش خود، حملات تروریستی بر شیعیان هزاره را «سیستماتیک» خوانده است و افزوده که این حملات دارای «علائم بارز جنایات بین المللی هستند و نیاز به بررسی کامل دارند.»
او گفته که شیعیان هزاره هدف حملات مکرر داعش هستند و «به نظر می‌رسد که این حملات ماهیت سیستماتیک دارند و عناصر یک سیاست سازمانی را منعکس می کنند.»
طالبان در چه زمینه‌های حقوق بشر را نقض کرده‌اند؟
گروه طالبان در سیاست رسمی خود «حقوق بشر» را به رسمیت نمی‌شناسند و هیچ‌گونه باوری به ارزش‌های حقوق بشری ندارند.
در یک سال گذشته که این گروه بر افغانستان حاکم بوده‌اند، تمام حقوق بشری شهروندان افغانستان، بدون استثنا، نقض شده است و شهروندان این کشور تمام آزادی‌های مدنی خود را از دست داده‌اند.
اما عمده‌ترین موارد نقض حقوق بشر توسط طالبان که در گزارش گزارشگر امور حقوق بشر سازمان ملل و دیده بان حقوق بشر آمده است، مربوط به حقوق زنان، شیعیان هزاره و سایر اقلیت‌های قومی و مذهبی می‌شود.
طالبان در یک سال گذشته، شدید ترین محدودیت‌ها را بر زنان افغانستان وضع کرده‌اند و سیاست «حذف تدریجی» زنان از جامعه را روی دست گرفته‌اند. آنها زنان را از حق کار، حق دسترسی به مکتب و آموزش و حق تعیین سرنوشت محروم و آنها را از حضور در تمام عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، منع کرده‌اند.
شیعیان هزاره و سایر اقلیت‌های قومی و مذهبی نیز در یک سال گذشته که طالبان بر افغانستان حاکم بوده‌اند، همه روزه با تهدید، ارعاب و خشونت مواجه بوده‌اند.
طالبان در موارد مختلف آزادی‌های مذهبی شیعیان هزاره را نقض کرده‌اند، حقوق مدنی آنها را نادیده گرفته‌اند و به خطرات امنیتی که به دلیل هویت قومی و مذهبی، متوجه آنها بوده است، بی توجه بوده‌اند و امنیت آنها را تأمین نکرده‌اند.
علاوه بر این، طالبان در موارد مختلفی شیعیان هزاره را به «به جرم هزاره بودن» بازداشت، شکنجه و به قتل رسانده‌اند و در آخرین مورد همین چند روز پیش یک نظامی پیشین هزاره زیر شکنجه طالبان در ولایت پروان، جان باخت.
موارد نقض حقوق بشر تحت حاکمیت طالبان در یک سال گذشته، به حدی گسترده بوده است که بر اساس گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل، این کشور در حال نزول به سمت استبداد است و جهان از رسیدگی به بحران حقوق بشری در افغانستان، ناتوان به نظر می‌رسد.
سیاست انکار
طالبان در مقابل گزارش نهادهای بین‌المللی در موارد مختلف، «سیاست انکار» را در پیش گرفته‌اند و با انکار و «پروپاگند» خواندن گزارش‌ها، خود را از همه مسئولیت‌ها، مبرا می‌دانند.
طالبان گزارش جدید ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر را نیز رد کرده‌اند و آن را «مغرضانه» و «به دور از واقعیت» خوانده‌اند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در مورد وضعیت زندگی زنان در افغانستان گفته است که اکنون هیچ تهدیدی متوجه زندگی آنها نیست و هیچ کسی «به عزت زن افغان به دیده بد دیده نمی‌تواند.»
این در حالی است که طالبان زنان را از تمام ادارات دولتی، بجز بخش صحت و معارف، حذف کرده‌اند و محدودیت‌های شدید بر حضور آنها در اجتماع وضع کرده‌اند. این گروه همچنین اعتراضات زنان را به صورت گسترده سرکوب کردند و زنان معترض را به صورت گروهی دستگیر و مجبور به اعتراف اجباری کردند.
سخنگوی طالبان در مورد حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی گفته است که «هیچ یک شان نه کشته شده، نه زندانی شده، نه از عبادت آنها جلوگیری شده و نه به کدام اتهامی متهم شده‌اند.»
اما طالبان در دهه عاشورا دست کم در شهرهای غزنی و مزار شریف مانع عزاداری شیعیان در مکان‌های ويژه شدند و در حملاتی که در روزهای هفتم و هشتم محرم علیه شیعیان هزاره در کابل صورت گرفت، بیش ۱۲۰ نفر کشته و زخمی شدند.
علاوه بر این، در پی لشکرکشی این گروه به ولسوالی بلخاب ولایت سرپل در شمال افغانستان، دست کم ۲۷ هزار نفر از شیعیان هزاره، آواره شده‌اند و تاکنون اجازه بازگشت به خانه‌های شان را نیافته‌اند.
جدا از این، مسئولان محلی طالبان، دست کم در ولایت‌های دایکندی و غزنی، در چندین مورد دعواهای حقوقی و جنایی را بدون ارجاع به محاکم و بررسی بی‌طرفانه، به نفع کوچی‌های مسلح فیصله کرده و شیعیان هزاره را به پرداخت جریمه‌های سنگین چندین میلیونی، جریمه کرده‌اند.
بازداشت‌های خودسرانه شیعیان هزاره و اجبار آنها به ستایش از نیروهای کشته شده طالبان در منابر، بی‌احترامی به مکان‌های دینی و مذهبی آنها و پخش موسیقی از بلندگوهای مساجد، از دیگر موارد نقض حقوق مدنی، مذهبی و بشری شیعیان هزاره در یک سال گذشته توسط طالبان است.
نقض گسترده حقوق بشر توسط طالبان همچنان ادامه دارد، اما متاسفانه رهبران جهان تاکنون توجهی به گزارش‌های سازمان ملل و سایر نهادهای بی‌طرف بین المللی در این مورد نکرده‌اند و به تعامل و دید و بازدید با طالبان ادامه داده‌اند و بر این گروه فشارهای لازم را برای پایان دادن به نقض حقوق بشر و احترام گذاشتن به ارزش‌های حقوق بشری، وارد نکرده‌اند.
