ظهور طالبان جدید در پاکستان

گروه مسلح تحریک طالبان پاکستان (TTP) که از درون در هم دریده شده بود، و در اثر مرگ پی در پی رهبرانش ناتوان و از دژ مستحکم خود رانده شده بود، به عنوان یک نیروی خسته و از پا درآمده دیده می‌شد.

اما تی تی پی، که به عنوان طالبان پاکستان نیز شناخته شده‌است، طی یک سال گذشته دوباره پدیدار شده‌است، جناح‌های درگیر را پیوند داده و یک سری حملات مرگبار را در کمربند قبیله‌ای این کشور به راه انداخته است.

تحریک طالبان پاکستان، ماه گذشته برای تأکید بر بازخیزش خود، بمب‌گذاری مرگباری را در یک موتر، خارج از یک هتل لوکس که محافظت سنگینی هم داشت، در شهر کویته در جنوب غربی پاکستان، فراتر از سنگر خود در شمال غربی انجام داد.

اما تی تی پی دیگر همان ملیشه‌ای نیست که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ که یک حمله بزرگ ارتشی این گروه را از مرز پرنفوذ به افغانستان سوق داد، ویرانی عظیمی در پاکستان ایجاد کرد.

تحریک طالبان پاکستان تحت رهبری نور ولی محسود که یک شخصیت مذهبی است تا یک مبارز، و از سال ۲۰۱۸ مسئولیت آن را بر عهده دارد، روابط نزدیک خود را با القاعده، شبکه تروریست معرفی شده توسط ایالات متحده حفظ کرده‌است.

گروه تحریک طالبان پاکستان مدعی یک بمب گذاری مرگبار در موتر ور تاریخ ۲۱ اپریل، بیرون یک هتل لوکس با محافظت سنگین در شهر کویته پاکستان شد.
گروه تحریک طالبان پاکستان مدعی یک بمب گذاری مرگبار در موتر در تاریخ ۲۱ اپریل، بیرون یک هتل لوکس با محافظت سنگین در شهر کویته پاکستان شد.

ناظران می‌گویند، این گروه به لحاظ سازمانی نیز غیرمتمرکز شده و حملات بی رویه خود را علیه غیرنظامیان کاهش داده‌است.

عبدالباسط، یک کارشناس ضد تروریسم و ​​امنیت اهل پاکستانی، در اشاره به هدف قرار دادن غیرنظامیان می‌گوید: “گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) بیشتر نهادهای امنیتی پاکستان و مقامات آنها را هدف قرار می‌دهد و به ندرت به اهداف نرم حمله می‌کند. بدیهی است که تحریک طالبان پاکستان از یک روایت جهانی جهادی به یک روایت محلی بدل شده‌است.”

نشانه‌هایی نیز وجود دارد که تی تی پی جبهه جدیدی را علیه منافع چین در پاکستان گشوده‌است، جایی که پکن از نفوذ سیاسی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است و میلیاردها دالر برای پروژه‌های زیربنایی هزینه می‌کند.

جبهه جدید، علیه چین

ناظران می‌گویند، حمله تحریک طالبان پاکستان به هتل سرنا در کویته، مرکز ولایت ناآرام بلوچستان، نشانی از قدرت عملیاتی رو به رشد این گروه ملیشه دارد.

طی چند سال گذشته، این اولین حمله در پاکستان بوده‌است که در آن از یک موتر پر از مواد منفجره یا آنچه کارشناسان نظامی آن را “یک موتر انفجاری دست ساز قابل حمل و نقل” (SVBIED) می نامند، استفاده شده‌است.

این همچنین، اولین حمله گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) در یک مرکز بزرگ شهری از زمان اتحاد مجدد آن بود.

باسط می‌گوید: “این اقدام نشان می‌دهد که تی تی پی توانایی سر هم کردن حمله موتر بمب و حمله به اهداف برجسته‌ای را که به شدت محافظت شده‌اند دوباره به دست آورده‌است.”

اما موتر بمب‌گذاری‌ شده که منجر به کشته شدن پنج تن و زخمی‌شدن ده تن دیگر شد نیز قابل توجه بود چرا که در بلوچستان رخ داد.

بلوچستان، نه تنها از سنگر قدیمی تی تی پی یا تحریک طالبان پاکستان خارج است، بلکه منطقه‌ای وسیع و غنی از منابع است که در سال‌های اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده‌است.

این ولایت، جایگاه یک بندر جدیدِ‌ آب‌های عمیق در شهر گوادر است که یک سرمایه‌گذاری اصلی چین در دالان ۶۵ میلیارد دالری اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) محسوب می‌شود. این پروژه – که شامل بندر، فرودگاه، شاهراه و شفاخانه است – قرار است ولایت سین کیانگ چین را با دریای عرب پیوند بدهد.

تجزیه‌طلبان قومی بلوچ به طور مکرر ساخت و سازهای چین را در بلوچستان مورد هدف قرار داده‌اند، صحنه یک شورش تجزیه طلبانه و سرکوب وحشیانه دولت که از سال ۲۰۰۴ موجب مرگ هزاران تن شده‌است. خشمِ گسترده‌ای میان مردم بلوچ وجود دارد، که شکایت دارند ولایت‌شان توسط دولت مورد سو استفاده قرار گرفته‌است.

ناظران می‌گویند حمله تحریک طالبان پاکستان به هتل سرینا، جایی که سفیر چین در پاکستان در آن اقامت داشت اما در آن زمان حضور نداشت، نشان می‌دهد که این گروه ملیشه به جنگ محلی علیه منافع چین پیوسته است.

پس از این حمله، تی تی پی طی بیانیه‌ای گفت که “محلی‌ها و خارجی‌ها” هدف این حمله بودند. و بعد در حرکتی عجیب و غیرمعمول، آن بیانیه را تکذیب و بیانیه دیگری صادر کرد که در آن کلمه “خارجی‌ها” حذف شده‌ بود.

کارشناسان می‌گویند این می‌تواند بخشی از سیاست جدید تی تی پی باشد که آشکارا قدرت‌های بزرگ را به چالش نکشد، بر خلاف روندی که در گذشته داشته است.

یک محقق محلی در منطقه قبیله‌ای وزیرستان جنوبی که اجازه بازدید از اردوگاه‌های آموزشی تحریک طالبان پاکستان را داشت، به شرط ناشناس ماندن نامش به رادیو آزادی گفت، این گروه ملیشه به گروه‌های جدایی طلب بلوچ پیوسته است.

این منبع که از ترس مجازات تمایلی به فاش کردن نام خود نداشت، می‌گوید تحریک طالبان پاکستان آموزش‌های نظامی را به مبارزان بلوچ ارائه می‌دهد. و جدایی طلبان بلوچ در مقابل، تدارکات تی تی پی را در بلوچستان تامین می‌کنند.

این اتحاد با افزایش شدید حملات علیه نیروهای امنیتی پاکستان در بلوچستان طی ماه‌های اخیر همزمان بوده‌است.

کارشناسان می‌گویند تجزیه طلبان بلوچ، که بسیاری از آنها سکولار هستند، در گذشته وارد اشکال تاکتیکی و مبادله‌ای همکاری با گروه‌های اسلامگرای افراطی شده‌اند.

این گروه‌ها شامل متحد اصلی تی تی پی، القاعده نیز می‌شود اما در عین حال گروه افراطی دولت اسلامی (داعش) و لشکر جهنگوی (یک گروه ملیشه مسلمان سنی متعصب در بلوچستان که به مسلمانان شیعه از جامعه هزاره کویته حمله کرده‌اند) را نیز شامل است.

بلوچستان، که همسایه افغانستان، ایران و کمربند قبیله‌ای پرآشوب پاکستان است، خانه مجموعه‌ای از گروه‌های متعصب،‌ جدایی طلب و ملیشه‌های خارجی، از جمله طالبان افغانستان است.

عایشه صدیقه نویسنده و کارشناس امنیتی پاکستانی می‌گوید: “داعش و القاعده‌ استراتژی دستیابی به جنبش‌های محلی و موضوعات محلی را داشته اند.”

وی می‌افزاید: “گروه‌های بلوچ با گروه‌هایی همکاری کرده‌اند که از نظر ایدئولوژیکی با آنها مخالف هستند.”

“برادرانِ” اویغور

گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) و متحدان آن نیز اخیراً صحبت‌های ضد چین خود را افزایش داده‌اند.

مفتی ابوذر البرمی، یک ایدئولوگ با نفوذ که با گروه‌های ملیشه سنی از جمله تی تی پی متحد است، در یک بیانیه صوتی منتشر شده در ماه مارچ، چین را به دلیل سرکوب اقلیت مسلمان آن کشور محکوم کرد.

مطابق با برآوردهای سازمان ملل، دست کم ۱ میلیون اویغور و سایر اقلیت‌های بومی مسلمان به اردوگاه‌های اجباری در منطقه شمال غربی سین کیانگ فرستاده شده‌اند.

پکن اصرار دارد که این تسهیلات “مراکز آموزش حرفه‌ای” است که هدف آن کمک به دور کردن تروریسم از مردم است و اجازه می‌دهد تا آنها دوباره در جامعه ادغام شوند.

برمی، تبعه پاکستان از نژاد روهینگیا، چین را به “اشغال” این منطقه متهم و ادعا کرد که نیروهای امنیتی چین در حال تجاوز به زنان مسلمان در منطقه بوده‌اند.

برمی در این بیانیه گفت: “کشورهای مسلمان خاموش می‌مانند. من از مجاهدین و طالبان می‌خواهم که برای آن مسلمانان و آن خواهران کاری انجام دهند.” منظور از مجاهدین مسلمانانی است که مشغول جهاد یا جنگ مقدس هستند.

در سال ۲۰۱۲، تحریک طالبان پاکستان مسئولیت قتل یک جهانگرد چینی در شهر پیشاور در شمال غربی پاکستان را بر عهده گرفت و گفت این اقدام، انتقام “از دولت چین است که برادران مسلمان ما را در ولایت سین کیانگ خود می‌کشد.”

به گفته کارشناسان، تحریک طالبان پاکستان روابط نزدیکی را با جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM)، یک گروه ملیشه متشکل از اویغورها، حفظ کرده‌است.

تی تی پی قبل از اینکه توسط حمله بزرگ نظامی پاکستان در سال ۲۰۱۴ خلع ید شود، میزبان ملیشه‌های ای تی آی ام در منطقه قبیله‌ای وزیرستان جنوبی بود، جایی که این گروه چینی اردوگاه‌های آموزشی خود را در آن برگزار می‌کرد.

ملیشه‌های جنش اسلامی ترکستان شرقی بعد از آنکه در سال ۲۰۱۴ با حمله نظامی از مناطق قبیله‌ای پاکستان رانده شدند، به شمال شرقی افغانستان پناه بردند. بسیاری از جنگجویان ای تی آی ام به سوریه رفتند و در آنجا در کنار گروه‌های وابسته به القاعده جنگیدند. اما منابع محلی می‌گویند که بیشتر آنها به افغانستان برگشته‌اند.

ای تی آی ام با طالبان افغانستان ارتباط دارد. در سال ۲۰۱۸، نیروهای آمریکایی در افغانستان گفتند که حملات هوایی، اردوگاه‌های آموزشی طالبان را در ولایت بدخشان که از ای تی آی ام پشتیبانی می‌کردند، نابود کرده‌است.

در آن زمان، جیمز بی. هکر، فرمانده فرماندهی نیروی هوایی ناتو در افغانستان، گفت که “ای تی آی ام از حمایت طالبان در کوه‌های بدخشان برخوردار است.”

ایالات متحده تخمین می‌زند که حدود ۱۰۰ جنگجوی ای تی آی ام در افغانستان وجود دارد. سازمان ملل در جولای سال ۲۰۲۰ گزارش داد که “حدود ۵۰۰” ملیشه مرتبط با این گروه در بدخشان فعالیت می‌کنند.

“بهبود تصویر تحریک طالبان پاکستان (TTP)”

چندین منبع محلی می‌گویند که تی تی پی از ولسوالی برمل در ولایت شرقی پکتیکا در شرق افغانستان، که در مجاورت منطقه قبیله‌ای وزیرستان جنوبی پاکستان، سنگر سابق تی تی پی، است در حال فعالیت است. سابق بر این، مقر این گروه در ولایت‌های شرقی کنر و نورستان افغانستان بود.

هرچند غالب این مرزهای ۲۶۴۰ کیلومتری در سال‌های اخیر توسط پاکستان حصارکشی شده‌اند، اما ملیشه‌های تی تی پی با تخریب بخش‌هایی از این مانع، موفق به عبور از مرز کوهستانی شده‌اند.

یک سرباز در امتداد حصار مرزی، بیرون از پاسگاه کیتون در مرز با افغانستان در وزیرستان شمالی نگهبانی می دهد.
یک سرباز در امتداد حصار مرزی، بیرون از پاسگاه کیتون در مرز با افغانستان در وزیرستان شمالی نگهبانی می دهد.

کارشناسانی که تی تی پی را مطالعه می‌کنند می‌گویند که این گروه منابع مالی خود را از طریق زورگیری، قاچاق و مالیات بستن برای افراد محلی و تجارت در مناطقی که فعالیت دارد، افزایش داده‌است.

گروه تحریک طالبان پاکستان،‌ تحت رهبری جدید، به طور فزاینده‌ای غیرمتمرکز شده و اختیارات زیادی به فرماندهان محلی سپرده شده‌است. هر فرماندهی واحدی را که حدود ۲۵ تا ۳۰ جنگجو دارد، اداره می‌کند. این روند،‌ در تضاد با رهبران قبلی است که فرماندهان را برای مناطق خاصی تعیین می‌کردند.

یک گزارش توسط تیم نظارت سازمان ملل که در جولای سال ۲۰۲۰ منتشر شد، ارزیابی کرد که در افغانستان بالغ بر ۶۵۰۰ ملیشه پاکستانی وجود دارد که بیشتر آنها اعضای تی تی پی هستند.

مطابق با گزارش‌ها، این گروه ملیشه حملات بی رویه خود را علیه غیرنظامیان کاهش داده است.

یک محقق متمرکز بر تحریک طالبان پاکستان به شرط ناشناس ماندن از ترس مجازات، می‌گوید: “سیاست جدید مشابه استراتژی طالبان افغان است. این به معنای سوء استفاده از ضعف دولت و نارضایتی مردم به منظور بهبود تصویر تی تی پی است.”

در پاکستان این نگرانی و هراس وجود دارد که در صورت عدم رسیدن به توافقنامه صلح، افغانستان بعد از خروج نظامی بین المللی در ماه سپتامبر، وارد جنگ داخلی شود.

چنین وضعیتی می‌تواند تی تی پی را تقویت کند و به آن جسارت ببخشد، و سبب شود پناهگاه‌های خود را افزایش دهد و حملات خود را در خاک پاکستان بیشتر کند.

رهبران تحریک طالبان پاکستان (TTP) و القاعده با ملا هبت الله آخوندزاده رهبر طالبان افغانستان بیعت کرده‌اند. هر دو گروه دارای روابط ایدئولوژیک و ارتباطات نزدیک با متحد افغان خود هستند.

برخی از کارشناسان می‌گویند که تی تی پی تهدیدی برای افغانستان هم است، جایی که هنوز در آن سابقه حمله ندارد.

صدیقه می‌گوید: ” مقامات پاکستانی پیش بینی می‌کنند که بعد از خروج، تحریک طالبان پاکستان به حمایت از طالبان افغانستان ادامه دهد و شمول بیشتری در افغانستان داشته باشد. در آنجا چیزهای بیشتری برای تخریب و جنگیدن در مقایسه با پاکستان وجود دارد.”