پیامد خروج نیروهای خارجی از افغانستان در منطقه

سیاستمداران امریکا به این باور رسیده بودند، جنگ افغانستان راه حل نظامی ندارد؛ و از سوی دیگر سیاست خارجی امریکا در جنوب آسیا نیز بازنگیری شد؛ از آن زمان امریکا سیاست دیپلماسی صلح پروری را در افغانستان پیشه کرد؛ راهبرد جنگی نیروهای امریکایی در سال ۲۰۱۴ از میدان جنگ که دوشادوش نیروهای بومی افغانستان در برابر گروه های تروریستی و طالبان می جنگید؛ به میدان مشوره واستخبارتی با این نیروها تغییر کرد. بعد از تغییر راهبرد جنگی امریکا در افغانستان حملات هوایی نیروهای امریکایی برلانه های امن طالبان تقلیل پیدا کرد؛ اما از حملات هوایی بر مواضع گروه های ترورستی به ویژه طالبان که اهداف مشترک را با شبکه های تروریستی جهانی خطرجدی را به منافع امریکا به بار می آورد؛ دست نکشید.

هرچند به گونه دقیق معلوم نیست که آیا نیروهای امریکایی افغانستان را ترک خواهد کرد؟ اما دیپلماسی صلح امریکا در افغانستان این بود؛ که تا سال ۲۰۱۸ زمینه تفاهم وگفتگوها با گروه طالبان فراهم شود وبعد از آن مذاکرات میان دو طرف آغاز وتا سال ۲۰۲۰ این گفتگوها به نتیجه برسید؛ برای نخستین بار، گفتگو نماینده امریکا با ملا بردار معاون سیاسی گروه طالبان در ابوظبی از راه دور آغاز شد؛ وبعد در ادامه این گفتگوها نه دور مذاکرات میان نمایندگان طالبان و زلمی خلیل­زاد نماینده امریکا در صلح افغانستان در قطر به درازا کشیده شد؛ که سرانجام درسال ۲۰۲۰ توافق نامه صلح میان طالبان وامریکا با حضور نمایندگان کشورهای منطقه به امضا رسید. اما پیامد بیرون شدن نیروهای امریکایی از افغانستان ومنطقه چه خواهد بود؟

افغانستان هم از نگاه آب و هوا هم از نگاه جغرافیایی موقعیت مناسب برای تحقق منافع کشورها؛ با اهمیت پنداشته می‌شود؛ همین دلیل است که نافرجام این جنگ تا اینجا رسیده، اما ممکن نیست این جنگ بدون حمایت های مالی و تسلیهاتی کشورهای منطقه به این حد دوام کند. حضور امریکا در افغانستان که به باور آنها برای مبارزه با تروریسم جهانی اینجا استند کشورهای منطقه چون روسیه، چین و ایران به این باوراند که حضور نیروهای امریکایی در افغانستان، ازیک سو نفوذ امریکا را در منطقه افزایش می‌دهد و از سوی دیگر تهدیدی در سیاست خارجی این کشورهاست.

پیچیدگی جنگ افغانستان منافع کشورهای منطقه را به چند دسته تقسیم کرده است؛ کشورهای بی طرف در منازعات افغانستان مانند: تاجیکستان و ارزبکستان؛ که همیشه خواستار افغانستان با ثبات وعاری از جنگ استند؛ حتا در بسیاری موارد این کشورها به‌­حیث میانجی در منازعات افغانستان در منطقه کار کرده است. کشورهای روسیه، چین و ایران خواهان ثبات بی حضور نیروهای امریکایی در افغانستان استند؛ این سه کشور که سیاست متضاد اقتصادی سیاسی و نظامی را با امریکا در جهان دارد حضور امریکا را در افغانستان تهدید جدی برکشورهای منطقه به شمول روسیه، چین و ایران می‌دانند. اما چرا این سه کشور خواهان ثبات افغانستان بی حضور امریکا است؟

ایران برنامه­‌ای دستیابی به سلاح اتمی را به فکر دارد، همین اکنون هم این کشور زیر بار فشارهای اقتصادی امریکا و جهان قرار دارد؛ جاده ابریشم بیشتر از دو هزار سال پیش، توسط بازرگانان و امپراتوری وقت چین تاسیس شد و تا سال ۱۵۰۰ میلادی یکی از پر رونق ترین مسیرهای اقتصادی جهان به شمار می‌رفت که آسیا را به اروپا و شمال افریقا وصل می‌کرد. جاده‌ای ترانزیت که نزدیک به ۱۸۰۰ سال، نقش بارزی در تجارت جهانی ایفا نمود. حالا چین­ به فکر احیای دوباره پروژه بزرگ اقتصادی قرن جاده جدید ابریشم دارد. این پروژه اقتصادی چین، امریکا را نگران کرده است.

با این وجود چین دیپلماسی اقتصادی را در پیش دارد، این دیپلماسی با حضور امریکا در منطقه و بی ثباتی در افغانستان ممکن نیست که این سیاست تطبیق گردد. روسیه که سال هاست تلاس دارد نفوذ امریکا را در منطقه کاهش ویا نابود کند و از سوی دیگر این کشور از تهدید گروه های تروریستی از افغانستان به کشورهای که منافع مشترک با روسیه دارد؛ در هراس است. به این دلیل روسیه نمی‌خواهد افغانستان دوباره به لانه های امن گروه های تروریستی بعد از خروج امریکا مبدل شود. و اما پاکستان که سیاست شریرانداز در قبال افغانستان داشته است؛ با تغییر تعاملات سیاسی در منطقه گمان می‌رود این کشورسیاست صلح جویانه را در قبال افغانستان در پیش گرفته باشد. به باور نویسنده این مقاله پاکستان بعد از خروج نیروهای خارجی از افغانستان این کشورخواهان سهیم شدن طالبان به آینده افغانستان است. هرچند طالبان تلاش دارد از طریق نظامی قدرت را در افغانستان به دست گیرد اما پاکستان مخالف به قدرت رسیدن طالبان به گونه کامل در افغانستان است. چون به باور این کشور گروه طالبان مناسبات فرهنگی، اجتماعی و ایدلوژیکی با مردمان آن سوی خط دیورند دارد که این مناسبات خطر جدی را بر امنیت ملی پاکستان به بار می‌آورد. پاکستان با سهیم شدن طالبان در آینده افغانستان نفوذش را در این کشور افزایش داده و از گسترش نفوذ هند در افغانستان جلوگیری می‌کند. پاکستان با رویکرد صلح جویانه در قبال افغانستان از کشور منطقه به شمول روسیه، چین وحتا امریکا و ناتو باج خواهند گرفت.

بعد از فروپاشی رژیم طالبان در افغانستان کشورهای منطقه و جهان به حمایت از مردم افغانستان و بازسازی بعد از جنگ در این کشور سهم گرفتند؛ هند اولین کشوری بود که در بازسازی افغانستان بعد از فروپاشی رژیم طالبان حمایت‌­اش را از افغانستان اعلام کرد و از آن زمان تاکنون میلیادها دالر در بازسازی افغانستان کمک کرده است؛ به باور کارشناسان منطقه‌­ای هند در تلاش ثبات نفوذش در افغانستان است و از این طریق به دنبال استفاده موثر از روابط با افغانستان در برابر رقیبای منطقه­‌ای به ویژه پاکستان است.

هرچند بعد از خروج نیروهای امریکایی وناتو ازافغانستان گسترش فعالیت گروه های تروریستی وعدم علاقه­‌مندی گروه طالبان به تفاهم و مصالحه نگرانی هرج ومرج در افغانستان را بیشتر کرده است اما به باور نویسنده این مقاله کشورهای منطقه به شمول هند، ایران، روسیه و چین اجازه بی ثباتی در افغانستان را نمی‌دهد و ناتو وامریکا به حمایت مالی از حکومت افغانستان بعد از خروج نیز ادامه می‌دهد.