مصاحبه با لیلی غزل: از بلخ تا استانبول، شعر و تجربه

سؤال: لیلی جان، ابتدا می‌خواهم بدانم که چگونه شروع به سرودن شعر کردید؟ آیا از کودکی به این هنر علاقه‌مند بودید؟

پاسخ: بله، از کودکی به زبان و ادبیات علاقه‌مند بودم. خانواده‌ام همیشه به من فرصت می‌دادند تا با کتاب‌ها و شعر آشنا شوم. اما سرودن شعر به‌طور جدی‌تری پس از ورود به دانشگاه و برخورد با تجربیات زندگی آغاز شد. برای من، شعر همیشه ابزاری برای بیان عمیق‌ترین احساسات بوده است، جایی که واژه‌های عادی از رساندن معانی عاجز می‌مانند.

سؤال: قالب غزل بخش عمده‌ای از شعرهای شما را تشکیل می‌دهد. چرا به این قالب ویژه علاقه‌مندید؟

پاسخ: قالب غزل برای من نوعی زبان است که می‌تواند عشق، درد و حتی مقاومت را با هم ترکیب کند. این قالب قدیمی، با تمام تاریخچه‌اش، همچنان زنده است و قادر به بیان مشکلات و امیدهای ما در قرن بیست و یکم است. من از اینکه بتوانم با استفاده از غزل، داستان زنان افغانستان را بگویم خوشحال می‌شوم.

سؤال: در قالب غزل، که به‌طور سنتی با موضوعات عشق معروف است، شما به پرداختن به موضوعات اجتماعی و حقوق زنان روی آورده‌اید. چگونه موفق شده‌اید تا بین عشق سنتی و موضوعات اجتماعی جدید توازن برقرار کنید؟

پاسخ: ایجاد توازن بین عناصر سنتی و نوین در قالب غزل، به نوعی چالشی بوده است که من را به تجربه‌های جدید دعوت کرد. عشق، به‌عنوان یکی از عمیق‌ترین احساسات انسانی، می‌تواند شامل همه چیز باشد: عشق به زندگی، آزادی، وطن و حتی به حقوق خود ما. بنابراین، من تلاش کردم تا از عشق به عنوان پلی استفاده کنم که امکان می‌دهد موضوعات اجتماعی را نیز در قالب غزل بیان کنم. این کار به من اجازه داده است که بدون از دست دادن زیبایی سنتی غزل، به موضوعات جدید نیز پرداخته باشم.

سؤال: از نظر فنی، چگونه به تصویربرداری قوی در اشعار خود می‌پردازید؟ آیا از روش‌های خاصی برای ایجاد تصاویر ذهنی استفاده می‌کنید؟

پاسخ: تصویربرداری در شعر برای من از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا این ابزار ما را قادر می‌سازد تا خواننده را به دنیایی که در ذهن ما وجود دارد، بکشانیم. من معمولاً از تجربیات شخصی و مشاهدات روزمره الهام می‌گیرم. به‌عنوان مثال، یک شب سرد در بلخ یا یک لحظه حساس در زندگی یک زن می‌تواند منبع یک تصویر شعری شود. همچنین توجه زیادی به تأثیر صوتی واژه‌ها دارم؛ یعنی چگونگی ایجاد احساسات خاص در خواننده از طریق انتخاب کلمات.

سؤال: شما از واژگان و عباراتی استفاده می‌کنید که هم زیبایی زبان فارسی را نگهداری می‌کنند و هم پیام‌های عمیقی را منتقل می‌کنند. چگونه به انتخاب واژه‌ها و ساختار جملات می‌پردازید؟

پاسخ: انتخاب واژه‌ها برای من یک فرآیند دقیق است. هر واژه باید نقش خاصی در انتقال معنای شعر ایفا کند و با صدا و ریتم کلی شعر هماهنگ باشد. من معمولاً چندین نسخه از یک خط شعر را نوشته و با آزمایش مختلف واژگان، بهترین گزینه را انتخاب می‌کنم. همچنین توجه زیادی به تأثیر صوتی واژه‌ها دارم؛ یعنی چگونه یک واژه می‌تواند احساسات خاصی را در خواننده برانگیزد.

سؤال: چگونه از نظر ساختاری به تعامل بین نظم و آزادی در اشعار خود می‌پردازید؟ آیا اشعاری دارید که به‌طور کامل از نظم سنتی دوری کرده باشند؟

پاسخ: فکر می‌کنم که تعامل بین نظم و آزادی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های شاعران عصر ما است. در برخی از اشعارم، به‌ویژه در مجموعه‌هایی که به موضوعات شخصی و عاطفی پرداخته‌ام، از ساختارهای نظم‌آزاد یا نیمه‌نظم استفاده کرده‌ام. این روش به من اجازه می‌دهد که بازتاب دقیق‌تری از عواطف داخلی داشته باشم. اما در قالب غزل، که اصلی‌ترین قالب اشعارم است، به‌طور کلی به نظم سنتی وفادار می‌مانم، زیرا فکر می‌کنم که این قالب، حتی در شرایط نوین، همچنان قابلیت‌های بی‌نظیری برای بیان دارد.

با توجه به تجربه زیسته‌ی لیلی غزل و تأثیراتی که فعالیت‌های او در زمینه حقوق بشر بر اشعارش گذاشته، این شاعر به‌عنوان سفیری از فرهنگ و نظام فکری جامعه افغانستان به منظور ابراز مشکلات و امیدهای مردم به شمار می‌آید. شعرهای او نمایش‌دهنده حقیقت پیوسته مردم افغانستان و تلاش برای ساختن آینده‌ای بهتر برای زنان و دختران کشورش است.