با این‌که تنها ۱۱ روز دیگر به آغاز سال آموزشی جدید باقی مانده، طالبان هنوز هم موضع روشنی درباره گشایش مکاتب به روی دختران ندارند. وزارت معارف زیر اداره طالبان حدود یک‌ونیم سال پیش آموزش دختران را تا امر ثانی تعلیق کرد و توضیح داد که روی طرح مصونیت دانش‌آموزان دختر کار می‌کند، اما با گذشت ۱۹ ماه، نه طرح این گروه نهایی شده و نه هم از امر ثانی طالبان خبری است. شماری از دختران دانش‌آموز در واکنش به سکوت طالبان برای بازگشایی مکاتب متوسطه و لیسه‌های دخترانه می‌گویند که این گروه هنوز هم اراده جدی برای بازگشایی دروازه مکاتب به‌روی دختران ندارد. این دانش‌آموزان خواهان بازگشایی هر چه زودتر مکاتب هستند. فعالان حقوق زن اما می‌گویند، تا زمانی‌که کشورها و جامعه جهانی بر طالبان فشار جدی دیپلماتیک وارد نکنند، منع آموزش دختران از سوی این گروه ادامه خواهد یافت.
بهاره سادات، دانش‌آموز صنف یازدهم یکی از مکاتب دولتی در پروان است. او از ادامه بسته ماندن مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید که وضع محدودیت‌های سخت‌گیرانه طالبان علیه زنان و دختران او را ناامید کرده است. بهاره که نزدیک به دو سال می‌شود در انتظار بازگشایی درب مکاتب به‌روی دختران بالاتر ازصنف ششم است، طالبان را به عهدشکنی در پیوند به آموزش دختران متهم می‌کند. این دانش‌آموز در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌افزاید: «بیشتر از یک سال وقت ما ناحق تلف شد. طالبان بارها وعده ایجاد طرح بازگشایی مکاتب را دادند، اما دروغ بود. طالبان مثل دوره اول حاکمیت‌شان زنان و دختران را اجازه تعلیم و تحصیل و کار نمی‌دهند. تجربه نشان داده که طالبان هیچ‌گاهی به تعهدشان پای‌بند نبوده‌اند و نیستند.»
مدینه، دانش‌آموزان صنف دهم در یکی از مکاتب شهر کابل است. او که می‌خواست در آینده داکتر شود، نگران آینده خود و هم‌نسلان خود است. این دانش‌آموز می‌گوید: «هرچند دروزاه مکاتب دخترانه از سوی طالبان بسته شده، با آن هم ناامید نیستم. امیدوار هستم که طالبان اجازه فراگیری تعلیم و تحصیل را برای ما در سال پیش رو بدهند تا به اهداف خود برسیم.»
در همین حال، شماری از دانش‌آموزان پسر نیز خواهان بازگشایی مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم هستند. مصطفا، باشنده ولایت کاپیسا، می‌گوید: «ترس ما این است که یک سال دیگر هم طالبان خواهران ما را اجازه تعلیم و تحصیل ندهند. امیدوار هستم طالبان امسال مکتب‌ها را به‌روی دختران باز کنند. طالبان باید دختران را اجازه تعلیم و تحصیل بدهند. نباید یک سال دیگر وقت دختران ضایع شود.»
از سویی هم، شماری از فعالان حقوق زن می‌گویند، تا زمانی‌که کشورها و جامعه جهانی بالای طالبان فشارهای جدی دیپلماتیک وارد نکنند، منع آموزش دختران از سوی این گروه ادامه خواهد یافت. شمایل توانا ناصری، فعال حقوق زن، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «طالبان یک گروه ایدیولوژیک و یک گروه بنیادگرا و افراط‌گرای دینی است و آن‌چه به نظر خود این گروه درست است، آن را تطبیق می‌کنند. برای‌شان مهم نیست که یک قشر عظیمی از جامعه از آموزش محروم می‌شوند. این گروه در مدارس دینی پاکستان به همین شیوه ذهنیت‌سازی شده‌اند تا زنان افغانستان را محدود و خانه‌نشین بسازند.»
این فعال حقوق زن اضافه می‌کند: «زنان افغانستان از طالبان ناامید هستند و هیچ امیدواری نسبت به تغییر دیدگاه طالبان نسبت به زنان ندارند. آن‌چه مهم است فشارهای جامعه جهانی است که جامعه جهانی از چه مجراهایی وارد شود تا محدودیت و محرومیت بالای زنان افغانستان کمتر شود و دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها به‌روی دختران افغانستان باز شود.»
واکنش‌ها
خاموشی طالبان مبنی بر گشایش دوباره مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران، واکنش تند نهادهای بین‌المللی و کشورهای جهان را نیز برانگیخته است. نماینده ویژه امریکا برای زنان افغانستان روز شنبه، ۲۰ حوت، در دیدار با معاون وزیر خارجه قطر درباره نیاز به برداشتن گام‌های عملی برای رسیده‌گی به مساله آموزش دختران در افغانستان گفت‌وگو کرده است.
لولوه بنت راشد الخاطر، معاون وزیر امور خارجه قطر، در این دیدار گفته است: «اقتصاد، امنیت و سیاست‌های منطبق بر دسترسی همه، به‌ویژه دختران و زنان به آموزش تاثیر می‌گذارد.»
این دو مقام در حاشیه شصت‌وهفتمین نشست کمیسیون مقام زن در سازمان ملل متحد روی اهمیت بازگشایی مکاتب دخترانه در افغانستان، تبادل نظر کرده‌اند.
امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل، نیز روز چهارشنبه هفته گذشته، به مناسبت ۸ مارچ، روز جهانی همبسته‌گی زنان، تاکید کرده است که محرومیت دختران از آموزش در افغانستان باید فوراً پایان یابد. او در پیامی که توسط صندوق جهانی سازمان ملل برای آموزش در شرایط اضطراری و بحران منتشر شده، می‌گوید که بیش از ۵۰۰ روز است که طالبان در افغانستان حق آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را انکار کرده‌اند.
او از تمویل‌کننده‌گان و شرکای سازمان ملل متحد می‌خواهد که از صندوق جهانی سازمان ملل برای آموزش در شرایط اضطراری و بحران حمایت کنند تا اطمینان حاصل شود که هیچ دختری در افغانستان و جای دیگری پشت سر باقی نمی‌ماند.
یک روز پیش از روز جهانی زن، شورای امنیت سازمان ملل متحد نشستی را زیر نام «زنان، صلح و امنیت» برگزار کرد. در این نشست بر تجدید نظر طالبان در مورد کار و آموزش زنان و دختران، پافشاری شد.
بلاول بوتو زرداری، وزیر امور خارجه پاکستان، در این نشست محدودیت‌های وضع‌شده بر زنان و دختران افغان را ناامیدکننده عنوان کرد و خواستار تجدید نظر طالبان در مورد تعلیق کار و تحصیل زنان و دختران شد.
در همین حال طارق احمد، وزیر دولت در امور خارجه بریتانیا، گفت که طالبان باید این واقعیت را بپذیرند که پیش‌رفت افغانستان با تامین حقوق زنان و دختران، تضمین می‌شود.
همزمان با این، آنتونیو گوترش، سرمنشی سازمان ملل متحد، در صفحه توییترش نوشت که این سازمان هرگز از مبارزه برای حقوق زنان و دختران در افغانستان، دست نخواهد کشید.
پیش از این، سازمان همکاری اسلامی منع تحصیل زنان و دختران را «خلاف شریعت و سنت‌های اسلام» خوانده و از طالبان نیز خواسته بود تا ممنوعیت کار زنان در موسسه‌های خیریه را لغو کنند.
شماری از کشورهای اسلامی از جمله عربستان سعودی، قطر و ترکیه و بسیاری از کشورهای غربی از جمله ایالات متحده تصمیم طالبان برای منع آموزش، تحصیل و کار زنان را نکوهش کرده و خواستار تغییر آن شده‌اند. طالبان اما به این خواست‌ها تمکین نکرده‌اند.
دانش‌آموزان دختر در حالی از خاموشی طالبان مبنی بر بازگشایی مکاتب متوسطه و لیسه‌های دخترانه نگرانی دارند که روز دوشنبه، ۱۵ حوت، دروس حضوری دانشگاه‌ها در ولایت‌های سردسیر بدون حضور دانشجویان دختر آغاز شد. انتظار می‌رفت با پایان تعطیلات زمستانی، دروازه دانشگاه‌ها به‌روی دختران نیز باز شود، اما طالبان در این مورد معلومات نداده‌اند. در اعلامیه وزارت تحصیلات عالی زیر اداره طالبان تنها از آغاز درس‌های دانشگاهی به‌روی «طبقه ذکور» تذکر رفته است.
همزمان با آغاز درس‌های دانشگاه‌ها، شماری از دانشجویان دختر روز دوشنبه، ۱۵حوت، در یک حرکت نمادین، در مقابل دانشگاه کابل جمع شدند و قصد داشتند در این نقطه پایتخت دروس‌شان را آغاز کنند. این دانشجویان اما از سوی طالبان سرکوب شدند. همچنان گروهی از دانشجویان دختر و پسر در یک حرکت جداگانه از استادان دانشگاه‌ها خواسته‌اند که با دختران کشور هم‌صدا شوند و دانشگاه را تحریم کنند.
گفتنی است که طالبان با تسلط دوباره بر کشور، همانند دوره نخست حاکمیت‌شان، دروازه‌های مکاتب متوسطه و لیسه‌ها را به‌روی دختران بستند و با وجود تعهدات مقام‌های این گروه برای بازگشایی مکاتب، یک‌ونیم سال است که دختران از فراگیری آموزش محروم نگه‌داشته شده‌اند. طالبان در جریان حکم‌رانی دوره قبل، بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی نیز به دختران اجازه نمی‌دادند که بالاتر از صنف ششم درس بخوانند.
هرچند انتظار می‌رفت که این تصمیم طالبان کوتاه‌مدت باشد؛ زیرا در آن زمان وزارت معارف طالبان در مورد ایجاد طرحی برای «ایجاد فضای امن برای آموزش دختران طبق شریعت اسلامی» سخن گفته بود؛ اما در اواخر سال ۲۰۲۲ میلادی ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه‌ها، امید تحصیلی دختران افغانستان را بیشتر پیش از بین برد. بسته ماندن مکاتب و دانشگاه‌ها به‌روی دختران، واکنش‌های ملی و بین المللی را همواره در قبال داشته است. زنان در شهرهای مختلف کشور دست به اعتراض زدند و کارزارهای مدنی را از طریق رسانه‌های اجتماعی راه‌اندازی کردند، اما هیچ یکی از این تلاش‌ها تاکنون نتیجه نداده است. طالبان ضمن این‌که دادخواهی‌ها برای بازگشایی مکاتب و دانشگاه به روی دختران را نادیده گرفته، شماری از راه‌پیمایان را توهین، تحقیر و بازداشت نیز کرده‌اند.
با این همه، ندامحمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان، گفته است که تحصیل دانشجویان دختر ممنوع نشده، بلکه تا «امر ثانی» به حالت تعلیق در آمده است. ندیم این سخنان را روز سه‌شنبه، ۱۶ دلو، در مراسم فراغت متخصصان افتا و قضا در دانشگاه کابل بیان کرده است. او افزوده است: «تحصیل دانشجویان دختر ممنوع نه، بلکه تا «امر ثانی» به حالت تعلیق می‌باشد و کسانی‌که شرایط افغانستان را نادیده می‌گیرند و افکار عامه را تخریب می‌کنند، بی‌انصافی است.» به گفته او، هیچ‌‌کس به اندازه ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان، نسبت به زنان «شفقت» ندارد. ندیم علاوه کرده است که تمام استادان خانم در دانشگاه‌ها که برای تدریس حاضر نمی‌شوند، معاش‌شان را دریافت می‌کنند.
