اصطلاح آپارتاید جنسیتی بارها از طرف فعالان حقوق بشر و کارشناسان سازمان ملل در توصیف نقض گسترده‌ی حقوق زنان در افغانستان بکار رفته اما دامیلولا بانجو، گزارشگر PassBlue معتقد است که «آپارتاید جنسیتی» در افغانستان باید با مقیاس «جنایت بین‌المللی» مورد ارزیابی قرار بگیرد.
آپارتاید (Apartheid) واژه‌ای با ریشه‌ی هلندی است که تا همین چند دهه پیش فقط نوع «نژادی» آن شناخته می‌شد که معرف سیاست تبعیضی بود که نژادپرستان کشور جمهوری افریقای جنوبی علیه اکثریت سیاهپوست بومی و بومیان آن کشور اعمال می‌کردند.
اما آپارتاید از نوع «جنسیتی» آن با اصطلاح (gender apartheid) بیشتر به معنی «تبعیض جنسیتی» استفاده می‌شود که بر مبنای اعمال چنین تبعیضی، یک یک گروه جنسی در جامعه از حقوق مدنی، اجتماعی و انسانی‌شان محروم شده و عملاً مورد تبعیض قرار گرفته می‌گیرند.
پیش از این شمار زیادی از فعالان حقوق بشر افغانستان در توصیف عملکرد طالبان که زنان را بر حسب جنسیت‌شان از داشتن حق برابر برای زندگی محروم می‌کنند از عبارت «آپارتاید جنسیتی» استفاده کرده بودند. در اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی کارزار مشترک فعالان افغانستان و ایران به منظور نفی «جنایت آپارتاید جنسیتی» که توسط طالبان وجمهوری اسلامی ایران اعمال می‌شود راه‌اندازی شد.
و در تازه‌ترین مورد، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان (ریچارد بنت) گزارش ۲۴ صفحه‌ای از وضعیت زنان در افغانستان منتشر کرده و گفته که «آزار و اذیت جنسیتی» در افغانستان در حال وقوع است. او یافته‌هایش را در پرتو قوانین بین‌المللی و منشور عمومی سازمان ملل تنظیم کرده و گفته که طبق اساسنامه‌ی روم، آنچه که در افغانستان می‌گذرد مصداق «آپارتاید جنسیتی» است.
دامیلولا بانجو، گزارشگر یک رسانه‌ی بین‌المللی موسوم به «PassBlue» که موضوعاتی مرتبط به زنان را پوشش می‌دهد در مقاله‌ای تحت عنوان «”آپارتاید جنسیتی” که در افغانستان اتفاق می افتد، باید یک جنایت بین المللی نامیده شود» به نقل از کارشناسان ملل متحد نوشته است: هدف استفاده از این اصطلاح (آپارتاید جنسیتی)، تبدیل چنین تبعیضی (تبعیض علیه زنان) به یک جنایت بین المللی است.
نویسنده‌ی این مقاله خاطرنشان کرده است که «این اولین بار نیست که متخصصان و کارمندان سازمان ملل از عبارت “آپارتاید” در مورد افغانستان به طور علنی استفاده می کنند، اما تا کنون برنامه واقعی در مورد چگونگی اعمال آن در قوانین بین المللی آشکارا ابراز نشده است.»
در این مقاله به نقل از دست‌اندرکاران گزارش سازمان ملل از وضعیت زنان افغانستان آمده است که «تبعیض شدید، سیستماتیک و نهادینه شده علیه زنان و دختران در قلب ایدئولوژی و حکومت طالبان نهفته است» با مصداق‌های تعاریف «آپارتاید جنسیتی» همخوانی دارد.
ریچارد بنت نیز در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل گفته بود که «این محرومیت‌های جدی از حقوق اساسی زنان و دختران و اجرای شدید اقدامات محدودکننده توسط مقامات عملی ممکن است جنایت علیه بشریت آزار و اذیت جنسی باشد.»
او همچنان گفته است که اگرچه آپارتاید جنسیتی یک جنایت بین المللی نیست، اما ممکن است خیلی زود به یک جنایت بین‌المللی تبدیل شود. این اصطلاح د اساسنامه رم، معاهده حاکم بر دادگاه کیفری بین‌المللی، به عنوان یک ظلم به رسمیت شناخته نمی‌شود، اما استفاده از آن در حال افزایش است. همچنان روندی که «آپارتاید جنسیتی» را ردیابی می‌کند توسط کارشناسان حقوق بشر راه‌اندازی شده است.
این جنبش در حالی رخ می‌دهد که مذاکرات به طور جدی در میان کشورهای عضو سازمان ملل درباره یک معاهده بین المللی که جنایات علیه بشریت را تدوین می کند، آغاز شده است.
بنت به نویسنده مقاله‌ای که رد پاس بلو منتشر شده گفته است: آپارتاید به طور سنتی برای توصیف جداسازی یک نژاد توسط دیگران استفاده می شود، بنابراین می تواند برای توصیف حذف یک جنسیت توسط جنسیت دیگر استفاده شود (شبیه آنچه که در افغانستان جریان دارد.)
به گفته‌ی او «تعریف آپارتاید که در حال حاضر برای نژاد است، اما برای وضعیت افغانستان، از جنسیت به جای نژاد استفاده کنید، به نظر می‌رسد نشانه‌های قوی برای آن وجود دارد.»
استرادا تانک، رییس کمیته کاری برای تبعیض علیه زنان گفته است که «فکر می‌کنم چالش این است که چگونه محتوای گزارش باعث تغییر شود. ما از پیشینه تاریخی می دانیم که این آسان نیست و چیزی نیست که یک شبه اتفاق بیفتد.»
