فشار و محدودیت بر رسانه‌های افغانستان؛ چرا کارمندان رسانه‌ها دست به مهاجرت غیر قانونی می‌زنند؟

تهیه شده توسط: فواد تلاش

واگذاری افغانستان به طالبان و خروج نیروهای خارجی و سازمان‌های بین‌المللی از افغانستان، بر بسیاری از بخش‌های این کشور سایه افگند و بیشتر از همه منجر به نابودی رسانه‌های مستقل افغانستان شد و هزاران کارمند رسانه‌ای، یا ترک شغل کردند و یا هم دست به مهاجرت‌های غیرقانونی زدند.

افزون براین، با سقوط نظام جمهوری شماری از کشورهای غربی و اروپایی جهت انتقال خبرنگاران آسیب‌پذیر، استثنا قایل شدند و تلاش کردند تا آن‌ها را به جای امن انتقال دهند، اما با توجه به حجم فساد و ناکارآمدی این پروسه، بسیاری از کارمندان رسانه‌ای و خبرنگاران بازماندند و باعث شدند که خود تصمیم بگیرند تا جای امن برسند، اما گمان نمی‌کردند که با چه دشواری‌ها مواجه می‌شوند.

در این گزارش به چالش‌های یک کارمند رسانه‌ای پرداخته شده که او سال‌های زیادی در یکی از شبکه‌های تلویزیونی در شمال افغانستان فعالیت کرده است.

این کارمند رسانه‌ای سورج نام دارد و چند ماه پس از سقوط کابل به دست طالبان، تصمیم می‌گیرد که با اخذ ویزای دو ماهه به طور قانونی وارد ترکیه شود.

سورج می‌گوید که در جریان دو ماه تلاش کرده تا قبل از اتمام ویزا اش به اداره مهاجرت ترکیه برای اقامت این کشور درخواست داده است، اما دولت ترکیه ترکیه درخواست وی را نپذیرفته و پس از آن، او با ترس و لرز و به شکل قاچاقی در این کشور به زندگی‌اش ادامه داده است.

به گفته‌ی او، از این‌که زندگی قاچاقی در شهر استانبول ترکیه سخت و دشوار است، بنابر مشوره دوستانش، تصمیم می‌گیرد که از طریق کشتی خود را به ایتالیا برساند.

وی بیان می‌کند که ابتدا با ۲۵۰ نفر دیگر از شهر استانبول با رهنمایی قاچاق‌بر توسط یک کامیون درست به منطقه‌ای که قرار است سوار برکشتی شوند، انتقال داده می‌شوند؛ بعد از ساعت‌ها انتظار،‌ سرانجام کشتی می‌رسند و بعد از هشت ساعت وارد آب‌های یونان می‌شوند.

این کارمند رسانه‌ای همچنان خاطرنشان ساخت که با ورود به آب‌های یونان، او و سایر سرنشینان این کشتی توسط پولیس این کشور مورد شلیک قرار میگیرند که درنتیجه کشتی سوراخ شده و آنها با چیغ و فریاد کشتی را توقف میدهند و بعدا توسط نیروهای یونان بازداشت و دوباره برگردانده می‌شوند. او در ادامه می‌گویند که حدود ده ساعت در آب‌ها سرگردان بودند تا این‌که سرنشینان کشتی به پولیس ترکیه تماس گرفتند و از غرق شدن نجات یافتند.

پولیس ترکیه سورج و سایر پناهجویان را به کمپ انتالیا انتقال و مدت سه ماه در این کمپ بدون ابتدایی‌ترین امکانات نگهداری می‌شوند؛ تا این‌که زلزله‌ی مرگ‌بار در ترکیه رخ می‌دهد و آن‌ها از این کمپ بدون درخواست اسناد رها می‌شوند و سورج مجددا به استانبول برمی‌گردد.

این پایان ماجرای سفر غیرقانونی سورج به سمت اروپا نیست؛ او بعد از اندک زمانی، دوباره تصمیم می‌گیرد که خود را بازهم در مسیر پرخوف و خطر قرار دهد تا این که شانس یاری کند و به مقصد نهایی برسد.

سورج بار دیگر با قاچاق‌بر هماهنگی می‌کند که می‌خواهد بازهم به سمت ایتالیا حرکت کند. او همراه با بیش از ۱۰۰ نفر دیگر در شهر انتالیای ترکیه جمع می‌شوند و توسط یک کامیون انتقال داده می‌شوند.

او با بیشتر از ۱۰۰ نفر دیگر پس از هفت ساعت سفر به منطقه‌ای پراز جنگل می‌رسند و تا این‌که سوار برکشتی شوند؛ اما با گذشت یک ساعت، توسط پولیس ترکیه محاصره می‌شوند. سورج از این‌که دوباره نمی‌خواهد به کمپ برگردد، با یک نفر دیگر دست به فرار می‌زند و مدت یک شبانه‌روز در کوه‌ها آواره و سرگردان می‌گردند.

وقتی گرسنگی و خستگی سورج را وامیدارد تا از کوه‌ها پایین شود و به استانبول برگردد، توسط پولیس بازداشت و به کمپ انتقال داده می‌شود و مدت ده روز را به سختی در کمپ می‌گذراند تا این‌که آزاد می‌شود.

سومین تصمیم سورج از راه زمینی به سمت ایتالیا است. سورج باور می‌کند که راه زمینی هرچند طولانی است، اما ممکن است که با هزینه کم‌تر به ایتالیا رسید. سورج و سایر پناهجویان دیگر با قاچاق‌بر هماهنگی می‌کنند و بار دیگر در یک خوابگاه تجمع می‌کنند. بعد از چند ساعتی، مطلع می‌شوند که پولیس ترکیه به‌دنبال بازداشت آن‌ها هستند و در نهایت تغییر موقعیت می‌دهند و این‌بار از سفر زمینی به ایتالیا منصرف می‌شوند.

سورج معتقد است که اگر دولت ترکیه با پناهجویان کاری نداشته باشد و افغان‌ها به افغانستان برنگرداند و تا این‌که بتوانند آبرومندانه به زندگی‌شان ادامه دهند، پناهجویان هرگز با شعار مرگ یا اروپا، جان‌شان را به خطر نمی‌اندازند.

در همین حال، شماری دیگر از خبرنگاران و فعالین رسانه‌‌یی دراستانبول می‌گویند که وضعیت جامعه‌ رسانه‌ای افغانستان به شدت وخیم است و با فروپاشی رسانه‌ها، هم‌اکنون کارمندان رسانه‌ای در صدد عبور از این بحران اقتصادی و اجتماعی هستند.

از سوی هم برخی از خبرنگاران درکابل میگویند که رسانه ها به شدت زیر فشار و محدودیت گروه طالبان قرار داردند و آزادی های که در نظام جمهوریت داشتند را ندارد.

عبدالرقیب فیاض، یکی از خبرنگاران کابل که مدت یک سال می‌شود شغل خود را از دست داده، می‌گوید که مشکلات اقتصادی باعث شده که کارمندان رسانه‌ها از طریق قاچاق و مسیرهای غیرقانونی به مسافرت‌های بیرون‌مرزی رو آورند و تلاش دارند با رسیدن به کشورهای غربی و اروپایی، از این بحران اقتصادی نجات یابند.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.