احداث دیوار مرزی ترکیه و ایران و تأثیر آن بر زندگی و مهاجرت‌های غیرقانونی

تهیه شده توسط: مهره‌ناز بختیاری

مرز ترکیه و ایران به عنوان یک مسیر ترانزیت برای مهاجران از جمله پناهجویان و پناهجویانی است که به دنبال ورود به اروپا هستند. با ساخت دیوارها، هدف جلوگیری و کنترل جریان مهاجران و کاهش تعداد گذرگاه‌های غیرمجاز است.

مرز ترکیه و ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و چالش هایی که برای امنیت مرزها ایجاد می کند، از نظر امنیتی اهمیت دارد. به عنوان مرزی که از شمال با آذربایجان و از جنوب با عراق تلاقی می کند، دومین مرز طولانی ترکیه است و از مناطق کوهستانی می گذرد.

این توپوگرافی تضمین امنیت مرزها را دشوار می کند. با این حال، ثبات سیاسی مرز بسیار مهم است، به خصوص که به عنوان یک گذرگاه مهم برای مهاجرانی که به دنبال ورود به اروپا هستند، عمل می کند. در سال‌های اخیر، ترکیه دیوارها، سیم‌های خاردار، و برج‌های نظارتی و همچنین سیستم‌های دید در شب با فناوری پیشرفته را برای افزایش امنیت مرزی اجرا کرده است.

فرید احمد سیاوش کار دان مسائل مهاجرتی در این زمینه گفت: «هدف جلوگیری از مهاجرت غیرمجاز، کاهش تروریسم و حفاظت از مرزهای کشور است. ساخت دیوار امنیتی در بخش آغری در مرز ترکیه و ایران بخشی از تلاش های ترکیه برای حفاظت از مرز است».

با این حال، توجه به این نکته مهم است که در حالی که این اقدامات امنیتی تا حدی اثر بازدارنده داشته است، مهاجران با جستجوی مسیرهای جایگزین سازگار شده اند. به طور کلی، اهمیت مرز ترکیه و ایران در موقعیت استراتژیک آن و چالش هایی است که برای تضمین امنیت مرزها ایجاد می کند.

به گفته آقای سیاوش، «تامین امنیت مرزی در مرز ترکیه و ایران با چالش های متعددی روبروست. اولاً، زمین جغرافیایی مرز که با مناطق کوهستانی و توپوگرافی دشوار مشخص می شود، نظارت و کنترل مؤثر مرز را چالش برانگیز می کند. این زمین نقاط و مسیرهای طبیعی برای فعالیت های غیرقانونی مانند قاچاق و مهاجرت غیرمجاز را فراهم می کند».

ثانیاً توسعه نیافتگی اقتصادی-اجتماعی منطقه مرزی به آسیب پذیری های امنیتی کمک می کند. کمبود فرصت های اقتصادی، فقر و بیکاری در مناطق مرزی مردم را به انجام فعالیت های غیرقانونی از جمله تجارت غیرقانونی مرزی سوق می دهد. اتکا به تجارت غیرقانونی به عنوان منبع امرار معاش، تلاش های امنیتی مرزی را پیچیده تر می کند.

ثالثاً منطقه مرزی به دلیل جابجایی مردم دچار خلأهای امنیتی و آسیب پذیری می شود. این مرز به عنوان یک مسیر ترانزیت برای مهاجران، از جمله پناهندگان و پناهجویان، که از درگیری ها فرار می کنند و به دنبال فرصت های بهتر هستند، عمل می کند. هجوم مهاجران، همراه با چالش های مدیریت جابجایی آنها، نگرانی های امنیتی ایجاد می کند و منابع جوامع مرزی را تحت فشار قرار می دهد.

این کارشناس پناهجویی تاکید می‌کند: «ساخت موانع فیزیکی مانند دیوارها و حصارها در امتداد مرز ترکیه و ایران دارای محدودیت‌هایی است. همه مناطق در امتداد مرز برای ساخت دیوار مناسب نیستند و به جای آن از اقدامات نظارتی تکنولوژیکی در برخی مناطق استفاده می شود. این رویکرد تکه تکه‌ای برای امنیت مرزی ممکن است تا جایی که ممکن است به طور مؤثر همه چالش‌های امنیتی را برطرف نکند».

علاوه بر این، پویایی اجتماعی و فرهنگی منطقه مرزی در امنیت مرزها نقش دارد. حضور گروه‌های قومی و فرهنگی متنوع، همراه با پیچیدگی‌های تعاملات فرامرزی، می‌تواند بر پویایی امنیت تأثیر بگذارد. پتانسیل درگیری ها و تنش ها بین گروه های مختلف لایه دیگری از پیچیدگی را به تضمین امنیت مرزها اضافه می کند.

در مجموع، چالش‌های تامین امنیت مرزی در مرز ترکیه و ایران ناشی از زمین‌های جغرافیایی، عوامل اقتصادی-اجتماعی، تردد مردم، محدودیت‌های موانع فیزیکی و پویایی اجتماعی و فرهنگی منطقه است. پرداختن به این چالش ها نیازمند رویکردی همه جانبه و چند بعدی است که زمینه خاص مرز و رفاه جوامع مرزی را در نظر بگیرد.

وزارت امور داخله ترکیه در وب سایت خود نوشته است که «ساخت دیوارهای مرزی در مرز ترکیه و ایران در درجه اول به دلیل نگرانی های امنیتی و نیاز به کنترل مسائل مختلف است. یکی از دلایل اصلی جلوگیری از مهاجرت غیرمجاز و تامین امنیت مرزها است.

اقای سیاوش در این خصوص تاکید دارد که «مرز ترکیه و ایران به عنوان یک مسیر ترانزیت برای مهاجران از جمله پناهجویان و پناهجویانی است که به دنبال ورود به اروپا هستند. با ساخت دیوارها، هدف جلوگیری و کنترل جریان مهاجران و کاهش تعداد گذرگاه‌های غیرمجاز است».

مقامات امنیتی ترکیه نیز تصریح میکنند که یکی دیگر از دلایل ساخت دیوارهای مرزی، مبارزه با تروریسم است. منطقه مرزی در برابر تهدیدات امنیتی آسیب پذیر است و دیوارها برای جلوگیری از نفوذ تروریست ها و تقویت امنیت ملی در نظر گرفته شده است.

با این وجود ساخت دیوارهای مرزی با هدف جلوگیری از تجارت غیرقانونی مرزی است. مناطق مرزی اغلب شاهد فعالیت های قاچاق هستند و دیوارها به عنوان یک بازدارنده برای چنین تجارت غیرقانونی عمل می کنند. هدف این دیوارها با محدود کردن دسترسی و افزایش نظارت، جلوگیری از حرکت قاچاقچیان و کاهش تجارت غیرقانونی است.

همچنین این دیوارها همچنین برای رسیدگی به چالش های اجتماعی-اقتصادی در منطقه مرزی در نظر گرفته شده است. منطقه مرزی ترکیه و ایران با توسعه نیافتگی و فقر مشخص می شود و دیوارها به عنوان وسیله ای برای حفاظت از منابع محلی و جلوگیری از خروج کالاها و مردم تلقی می شوند.

در حالی که ساخت دیوارهای مرزی در مرز ترکیه و ایران به دلیل نیاز به تقویت امنیت مرزی، کنترل مهاجرت غیرمجاز، مبارزه با تروریسم، مهار تجارت غیرقانونی مرزی و رسیدگی به چالش‌های اقتصادی-اجتماعی در منطقه معرفی شده است اما تاثیر دیوارهای مرزی بر زندگی مردم ساکن در مناطق مرزی می تواند چشمگیر و چندوجهی باشد. ساخت دیوارهای مرزی می تواند پیامدها و تغییرات مختلفی را در زندگی روزمره و تعاملات جوامع مرزی به دنبال داشته باشد.

جامعه شناسان و کارشناسان امور ترکیه و ایران هردو معتقدند که یکی از تاثیرات آن محدودیت رفت و آمد و تعامل محدود مردم در دو سوی مرز است. دیوارهای مرزی می توانند جوامع را از نظر فیزیکی جدا کرده و تعاملات اجتماعی و اقتصادی فرامرزی را محدود کنند. این می تواند روابط اجتماعی، تبادلات فرهنگی و فعالیت های اقتصادی را که قبلاً در مناطق مرزی رایج بود، مختل کند.

ساخت دیوارهای مرزی می تواند معیشت مرزنشینان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در برخی موارد، مناطق مرزی برای بقای اقتصادی خود به شدت به تجارت غیرقانونی مرزی متکی هستند. دیوارهای مرزی می توانند مانع یا کاهش جریان کالاها و افراد درگیر در چنین تجارتی شوند و بر درآمد و فرصت های اقتصادی جوامع مرزی تأثیر بگذارند. این می تواند منجر به افزایش فقر و مشکلات اقتصادی برای ساکنان مناطق مرزی شود.

علاوه بر این، دیوارهای مرزی می توانند تأثیرات روانی و اجتماعی بر جوامع مرزی داشته باشند. وجود دیوارها می تواند حس تفرقه و انزوا را ایجاد کند و حس ذهنیت «ما در برابر آنها» را تقویت کند. می تواند به انگ و به حاشیه راندن افراد مرزی کمک کند و منجر به تنش ها و درگیری های اجتماعی شود.

علاوه بر این، ساخت دیوارهای مرزی ممکن است مسیرهای مهاجرت را تغییر مسیر دهد. در حالی که دیوارها می توانند به عنوان بازدارنده عمل کنند، مهاجران اغلب خود را سازگار کرده و به دنبال راه های جایگزین برای دور زدن موانع هستند. این می تواند منجر به ظهور الگوها و مسیرهای مهاجرتی جدید شود و به طور بالقوه مهاجران را در معرض سفرهای خطرناک و پرخطرتر قرار دهد.

به طور کلی، تأثیر دیوارهای مرزی بر زندگی مردم ساکن در مناطق مرزی شامل محدودیت رفت و آمد و تعاملات محدود، چالش های اقتصادی، تنش های اجتماعی، اثرات روانی و تغییر در الگوهای مهاجرت است. در نظر گرفتن این تأثیرات هنگام ارزیابی پیامدهای اقدامات امنیتی مرزی و اتخاذ یک رویکرد جامع که رفاه جوامع مرزی را در نظر می گیرد، مهم است.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.