گزارش تحقیقی؛حذف تدریجی خبرنگاران زن؛ وضعیت زنان خبرنگار به کدام سو می‌رود

گزارش: کنشکا ترکستانی

تعطیلی اکثر رسانه های افغانستان و حذف زنان از کار رسانه ی، از پیامد های جدی روی کار آمدن طالبان در کشوراست. در اکثر نقاط افغانستان زنان مجبور شده اند تا دست از کار رسانه ی بردارند. زیرا فشار های اعمال شده از سوی طالبان، با گذشت هر روز افزایش میابد. لت و کوب، تهدید و بازداشت زنان خبرنگار در افغانستان مواردی اند که باعث نگرانی جدی جامعه جهای، نهادهای حقوق بشری و سازمان های حمایت کننده از حق خبرنگاران گردیده است. سرکوب زنان خبرنگار در افغانستان از طریق تهدید های آشکار انجام می شود. با این حال مینه حبیب خبرنگار زن افغان از جمله ی انگشت شمارزنان خبرنگار در داخل کشور است که با توجه به تهدید های جدی از سوی رژیم حاکم، به فعالیت های روزنامه نگاری، ادامه میدهد.

مینه حبیب روزنامه نگار زن افغان که بعد از روی کار آمدن رژیم طالبان، در همایش زنان معترض جهت پوشش خبری به خیابان رفت تا صدای دادخواهی آنان را که عمدتا بخاطر حق و حقوق زنان از جمله آزادی، حق تحصیل، و کار بود، را انعکاس بدهد و به گوش جهانیان برساند. اما طالبان در جریان همایش ، به معترضین و خبرنگاران حمله ورشدند و درین جریان دوربین ویرا شکستند و خودتش را لت و کوپ کردن و آنچنان که خودش میگوید وی را با خودبردند. خانم حبیب می گوید در آخرین مورد برایش هوشدار دادند که دست از کار خبرنگاری بردارد و در پستوی خانه، مانند سایر زنان سکوت اختیار بکند. او می گوید نمیخواهد صدایش خاموش گردد. وی میگوید ” من تلاش می کنم تا مایک زنان خبرنگار در کشور خاموش نگردد. او همچنین می گوید بخاطر مصاحبه با سایر رسانه ها نیز همواره مورد تهدید و باز پرس قرار گرفته است. به گفته وی این تلاش ها وتهدید ها عزم او برای ادامه کار تحت حاکمیت طالبان را متوقف نکرده است. خانم حبیب مثال از صدها زن خبرنگار در أفغانستان که حالا خانه نشستند و یا هم مجبور به ترک کشور شدند.

طالبان از زمان تسلط بر كشور، محدوديتهای سنگینی بر فعالیت خبرنگاران زن اعمال کرده‌اند. تلاش هاي مكرر نهاد هاي بين المللي براي حل اين معضل تا الحال كارساز نبوده است. اما مسولین این گروه همچنان فشارها بالای کار زنان روزنامه نگار را رد می کنند و میگویند زنان میتوانند در اوقات تعین شده از جانب آنان وبا رعایت اصول شرعی که از جانب (امارات اسلامی )تعریف شده است، به کار خبرنگاری ادامه بدهند. ذبیح الله مجاهد یک تن از مسولین بلند پایه طالبان در صحبت با ما گفت که درعرصه فعالیت زنان هیچ مانعی وجود ندارد و عملا زنان کار می کنند . وی افزود زنان باید شرایط وضع شده و قوانین تعریف شده طالبان را رعایت بکنند. بعد از رویکار آمدن رژیم طالبان در کشور(قانون11 ماده یی روزنامه نگاری) منتشر کردند، که بر أساس آن هرگونه گزارشی که بتواند تاثیر منفی برنگرش مردم داشته باشد منع است و براساس آن غیر قانونی پنداشته می شود.

از زمان سقوط افغانستان به دست طالبان، بیش از هشتاد در صد از خبرنگاران زن شغل شان را از دست داده اند. آنها بنابر تهدید های فزاینده واعمال فشار از جانب رژیم حاکم، کشور را ترک کردند و یا هم مانند سایر زنان مجبوربه ترک وظیفه نموده اند. این وضعیت باعث نگرانی شدید نهاد های حامی خبرنگاران شده است.

محمد کریم مسول نی یا نهاد حمایت کننده خبرنگاران آزاد در أفغانستان می گوید آنها موارد بسیاری را شاهد استند که زنان مجبور شده اند تا در پستوی خانه های شان پنهان شوند و نتوانند به شغل خبرنگاری ادامه بدهند. وی می گوید” این وضعیت نگران کننده است، شاید در آینده های نچندان دور ما شاهد حضور هیچ خبرنگار زن در کشور نباشیم”.

در حال حاضرانگشت شمارخبرنگاران زن تنها در کابل و چند شهر بزرگ أفغانستان فعالیت دارند که مشمول(قانون 11 مادی روزنامه نگاری) طالبان هستند.

با توجه به چالش های موجود در حکومت گذشته اما آزادی بیان و حضور پررنگ زنان در رسانه های مختلف افغانستان یکی از دستاور های دو دهه دولت و جامعه جهانی پنداشته می شد. اما با رویکار آمدن طالبان، زنان شاغل درین عرصه شغل های شان را از دست دادند. گفته می شود اکثری این زنان نان آوران خانواده بودند و سالها درین بخش کار کرده بودند.

محمد بشیر انصاری مسول پیشین کمیته مصونیت خبرنگاران افغان در شمال کشور می گوید حذف زنان ازین بخش فلج کننده است، زیرا به باور وی عدم حضور زنان در مطبوعات نو پای کشور، این بخش را به سقوط مواجعه ساخته است. زنان خبرنگار در پهلوی اینکه ممثل نیمی از پیکر جامعه بودند، نان آوران خانواده های شان نیز بودند.

هجت الله مجددی رِیس اتحادیه ژورنالستان آزاد افغانستان نیز محدوید های وضع شده برای زنان خبرنگاران را نگران کنند خوانده می گوید” ساحه کار برای زنان آنچنان که توقع می رود وجود ندارد، برای زنان مقرراتی وضع شده است که در رسانه های تصویری باید ماسک بزنند و با مرد ها برنامه اجرا نکنند و اگر نیازی شد باید از طریق سکایپ اجرا شود”. یاقته های اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان نشان می دهد که قبلا از تحول یعنی دوسال، قبل از جمله ی حدود 12000 کارمند رسانه ای 2833 تن را خانم ها تشکیل می داد که فعلا این تعداد به 601 تن کاهش یافته است.

با توقف کمک های بین المللی و فشارهای حساب شده ی طالبان بر رسانه ها، بیشتر از نیم رسانه های فعال در کشور تعطیل شده اند که درین میان کارکنان زن بیشتر وظایف و جایگاه خود را از دست داده اند.

درین اواخرمرگ مرموز حورا سادات یک (یتویوبر) زن در کابل و بازداشت چندین فعال زن از جانب گروه طالبان، زنان خبرنگار را بیشتر از پیش نگران کرده است. تعداد از خبرنگارزن که نمیخواهند از آنها نامبرده شود می گویند، با وصف ایجاد زمینه ی کار خبرنگاری از خانه، از ترس اینکه از جانب طالبان دستگیر و مورد پیگرد قرار بگیرند، نتوانستند درین بخش کار بکنند.

چندی پیش کمیسیون مستقل حقوق بشر با اعلامیه گفت بود که طالبان رسانه ها را بطور عمدی و برنامه ریزه شده مورد حملات قرار میدهد که عواقب خطرناک و تباه کننده را در پی خواهد داشت. همچنین فدراسیون بین المملی روزنامه نگاران، نهاد های نی یا حمایت کننده خبرنگاران آزاد و برخی از نهاد های بین المللی اقدامات فزاینده طالبان بر آزادی بیان را محکوم و نگرانی شدید خود ازین وضعیت را ابراز نموده بودند. همچنان نهاد های مرتبط از طالبان خواسته اند تا هرچه زودتر جلو این زور گویی و فشارهای اعمال شده بر خبرنگاران زن را بیگیرند، همچنان گزارش های متعددی از محدودیت های وضع شده طالبان بر زنان خبرنگار از سوی برخی نهاد های بین المللی نیز منتشر شده است. اما طالبان آن را همواره رد کرده اند. نهاد های حقوق بشرو فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران همواره از امنیت سراسری روزنامه نگران زن در أفغانستان نیزابراز نگرانی شدید کرده و طالبان را محکوم کرده بودند. تا اینجای کار تمامی اقدامات نهاد های مرتبط بی اثر بوده و انگشت شمار زنان خبرنگاردر چند شهر بزرگ کشوربا چالش های موجود مصروف فعالیت اند که نگرانی ها بخاطر حذف صد در صدی این طبقه همواره به عنوان بحث جدی مطرح است.

*این گزارش خبری با حمایت روزنامه نگاران برای حقوق بشر «JHR» تهیه شده است.