ماه ثور سال ۱۳۷۸، هنگامی که طالبان بر مرکز بامیان مسلط شدند، دست‌کم ۴۰۰ کودک و افراد کهنسال این منطقه در دامنه‌های کوه بابا به دلیل سرما تلف شدند. این رویداد پس از تسلط طالبان بر بامیان و در پی ناپدید شدن بسیاری از افراد، یک فاجعه انسانی دیگر به‌شمار می‌آید.
یکی از شاهدان عینی به خبرگزاری جمهور گفت: «در آن شب، پس از شنیدن صدای گریه و فریاد زنان و کودکان، به بیرون خانه آمدم و دیدم که مردم با چراغ هریکین به سمت کوه‌های بابا فرار می‌کنند. آن‌قدر تعداد آن‌ها زیاد بود که به نظر می‌رسید تمامی مردم بامیان در حال فرار بودند.»
به گفته این شاهد، هنگامی که به دامنه کوه رسیدند، با صحنه‌ای ترسناک مواجه شدند. «کودکان و افراد کهنسال را دیدم که از شدت سرما جان باخته بودند و بستگانشان، اجساد آن‌ها را زیر سنگ و ریگ دفن کردند.»
محمدعلی، شاهد دیگر این واقعه، افزود: «در ۱۳ ثور، وقتی ملیشه‌های خلیلی شکست خوردند، ما با دستان خالی به سمت کوه‌بابا فرار کردیم. در آنجا، حدود یک و نیم متر برف بود و سرمای شدید کشتار می‌کرد. ما فقط به سمت کوه می‌رفتیم و بیم آن داشتیم که دست‌کم برخی از ما زنده بمانند.»
یکی دیگر از شاهدان همچنین گفت: «من یک مادری را دیدم که در دستانش نان بچه‌اش را گذاشت و بالای برف رودخانه فرار کرد، اما کودک شیرخواره‌اش در میان آب غلتید و به دلیل سرما جان باخت.»
عبدالحسین، شاهد دیگری، بیان کرد: «نزدیک به ۴۰۰ تن از اجساد باشندگان مرکز بامیان، که اکثر آن‌ها کودکان بودند، در منطقه تکه‌تو ولسوالی بهسود دفن شده‌اند که از شدت سرما جان باخته بودند.»
این حوادث به وضوح نمایانگر عمق بحران بشر دوستانه و ناامنی در افغانستان طی سال‌های حاکمیت طالبان است. با اینکه برخی از مردم موفق به فرار به مناطق دیگر از جمله بهسود و کابل شدند، بسیاری دیگر در شرایط نامساعد باقی ماندند. یکی از باشندگان بامیان گفت: «زمانی که پس از مدتی به بامیان بازگشتیم، تقریبا همه چیز نابود شده بود؛ خانه‌ها سوخته و کشتزارها از بین رفته بودند.»
آمارهای دریافتی نیز نشان می‌دهد که پس از تسلط طالبان در بامیان، دست‌کم ۶۰۰ تن از شهروندان که نتوانستند فرار کنند، به قتل رسیدند و حدود هزار نفر به اسارت گرفته شدند. این جنایات توسط افراد مشهور طالبان شامل ملا عبدالغنی برادر و ملا عبدالله سرحدی صورت گرفت و این واقعیت تلخ نمایانگر زخم‌های پنهان بر دل مردم افغانستان است.
تجربه تلخ مردم بامیان در سال ۱۳۷۸ یادآور ضرورت توجه به حقوق بشر و جلوگیری از تکرار چنین فاجعه‌هایی در آینده است. تجربه تاریخی باید به‌عنوان درسی برای مسئولان کنونی در افغانستان و جامعه بین‌المللی تلقی شود تا از وقوع فجایع مشابه جلوگیری کنند.
